Özgün Bir Biçimleniş: "Tüteklik"li Örtü
Özet Görüntüleme: 405
/ 
PDF İndirme: 130
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.6527643Anahtar Kelimeler:
Tüteklik, tüteklikli örtü, kubbemsi üst örtü biçimlenişiÖzet
Tüteklikli Örtü, kökeni paleolitik döneme dayanan ve günümüzde de varlığını sürdüren, merkezde bulunan tüteklik adı verilen açıklıkla adlandırılan, mekânı örten kubbemsi çatı örtüsüdür. Orta Asya, Anadolu coğrafyasında yayılım gösteren ve farklı isimlerle adlandırılan Tüteklikli Örtünün bu çalışma dâhilinde varlığına dair veriler aktarılarak; özgün biçimlenişinin yapısal, işlevsel, görsel, algısal özelliklerini mimarlık yazım alanına kazandırmak konu edinilmiştir. Çalışmada; tarihsel-varlıksal, betimsel, arkeolojik, tespitlere dayalı-gözlemsel ve ilişkisel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Tüteklikli örtü; işlevselliği, kullanılan yapı malzemesine ilişkin tutumsallığı, görselliği, pitoreks imge özelliği, inanışa ilişkin açılımları, biçimlenişinin insan varlığı üzerindeki etkisi ile özgün, karakteristik mekânsal bir öğedir. Mevcut yapı malzemesinin akılcı, işlevsel, tutumlu kullanımı ile doğal çevre koşullarına karşı verilmiş bir yanıt olmakla birlikte yapısal biçimlenişi paleolitik dönem, neolitik dönem, kalkolitik dönem ve göçebe kültürün ürünü yurt tipi çadırla biçimsel benzerlikler göstermesi bağlamında kültürel sürekliliği olan bir mimari üründür.
Referanslar
Akın, G. (1991). "Tütekli Örtü Geleneği: Anadolu Cami ve Tarikat Yapılarında Tüteklikli Örtü", Vakıflar Dergisi, 22, syf: 323-354.
Akın, G. (1985). Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki Tarihsel Ev Tiplerinde Anlam, Doktora Tezi, İ.T.Ü. Mimarlık Fakültesi, Baskı Atolyesi.
Cezar, M. (1997). ‘Anadolu Öncesi Türklerde Şehir ve Mimarlık’, İstanbul.
Chalpachcjan, O.; Ch. (1971). Grazdanskoe zodcestvo Armenii, Moskva.
Chmelnizkij, S. (1997). Orta Asya Mimarisinde Kaybolan Bir Form Üzerine, Sanatın Ortaçağı, (Türk, Bizans ve Batı Sanatı Üzerine Yazılar), Kabalcı Yayınevi, syf: 14.
Choi, S., (2017). Bindirme Tavan, Bir Adlandırma Sorunsalı, Ankara Üniversitesi, Sosyal 10.1501/sbeder_0000000145. Bilimler Dergisi, Çoruhlu, Y. (2020). ‘Hun Sanatı’, www.tarihtarih.com. 2017, 8(2), OI: 10.1501/sbeder_0000000145.
Çürük, C. ve Çiçekçiler, E. (1983). Örnekleriyle Türk Çadırları, Askeri Müze Yayınları, İstanbul.
Eldem, S.H. (1954). Türk Evi Plan Tipleri, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
Eliade, M. (1980). Schmiede und Alchemisten, Klett-Cotta.
Hotan, H. (1947). Erzurum Evleri, Arkitekt, sayı: 181-182, syf: 27-28.
İzgi, M.C. (2012). Şamanizm ve Şamanlara Genel Bakış, Lokman Hekim Journal 2012; 2 (1): 31-38 http://lokmanhekim.mersin.edu.tr.
Kademoğlu, O. (1977). Şarkışla Yöresinde Ortabacalı Evler, I. Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, V. Cilt, Etnoğrafya, syf: 165-179.
Karpuz, H. (1993). Erzurum Evleri, Kültür Bakanlığı Yayını.
Ksephonon, A. (2011). On Binlerin Dönüşü, Çev: Gülensoy, T., Kültür Evreni, Ankara.
Kuban, D. (1969). Celal Esat Arseven ve Türk Sanatı Kavramı, Mimarlık Dergisi, Sayı 10, syf: 17-20.
Kussmaul, F. (1965). ‘Badaxsan und Seine Tağiken’den aktaran Akın,G., 1985,Doğu ve Güneydoğu Anadolu’daki Tarihsel Ev Tiplerinde Anlam.
Kutlu, M. (2020). Orta Asya’da Tütekli (Kırlangıç) Örtünün Kökeni ve Tarihî Gelişim Aşamaları Üzerine bir Değerlendirme, History Studies, 12/5, Ekim 2020, s. 2455-2486.
Lang, D.M. (1997). Gürcüler, Ceylan Yayınları.
Tschubinaschwii, G. (1959). Georgia, Art of, Encyclopedia of World Art, Cilt 6, New York, s.138-140: McGraw-Hill.
Le Coq, A.V. (1925). Bilderatlas zur Kunst und Kulturgeschichte Mittel-Asiens, Berlin.
Oğuz, B. (1977). Türkiye Halkının Kültür Kökenleri 1, Beslenme Teknikleri, Anadolu Aydınlanma Vakfı Yayınları, İstanbul.
Oğuz, B. (2001). Türkiye Halkının Kültür Kökenleri 3, İnşa, Isıtma ve Aydınlatma Teknikleri, Anadolu Aydınlanma Vakfı Yayınları, İstanbul.
Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi. II. Cilt, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
Özkan, H. (2013). Geleneksel Erzurum Evlerinde Kırlangıç Örtünün Kuruluşu ve Son Kırlangıç Örtü Ustası Sırrı Alacakanat, Güzel Sanatlar Enstitü Dergisi, syf: 19-37.
Simon, H.K. (2017). Hybridity, Appropriation, and Transmission: The "Laternendecke" in Buddhist Cave Temples at Mogao.
Sözen, M. ve Tanyeli, U. (2003). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul.
Şen, K. ve Erdoğan, S. (2019). Geleneksel Tunceli Evlerinde Kırlangıç (Tüteklikli) Örtülü Bir Konut Örneği, Fırat Üniversitesi Harput Araştırmaları Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 12, syf: 35-52.
Türk Dil Kurumu Sözlüğü, (2011). https://sozluk.gov.tr/.
Ülger, G. (2013). Tapınma Ritüeli ile İbadet Mekânı Arasındaki İlişkinin Göstergebilimsel Bağlamda Okunması: Cemevi Yapıları, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Mimari Tasarım Bilim Dalı.
Vitruvius, (2005). The Ten Books on Architecture (Mimarlık Üzerine 10 Kitap), Çev: Güven. S., Şevki Vanlı Mimarlık vakfı Yayınları, 4. Baskı, 2. Kitap, 1. Bölüm, 4.
Web İletisi 1: http://cografyaharita.com/.
Web İletisi 2: https://www.haberler.com/ilk-mimari-projeyi-kirlangiclar-cizdi12052964-haberi/.
Yüksel, U. E. (1977). Bitlis Köyevleri, Uluslararası Türk Folklor Kongresi Bildirileri, V. Cilt, Etnoğrafya, syf: 257-270.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Dergimizde yayımlanan makaleler, 