Aksaray İli, Akin Köyü Monografisi

Erkan Aygör; Okan Çelik

doi:10.5281/zenodo.7655014

Yazarlar

Erkan Aygör Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi https://orcid.org/0000-0001-7288-6654
Okan Çelik Akin İlkokulu Aksaray Merkez https://orcid.org/0000-0002-3058-2940

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.7655014

Anahtar Kelimeler:

Akin Köyü, Kaya Oyma Mekân, Soyut Kültürel Miras, Somut Kültürel Miras

Özet

Çalışmayı ele almamızdaki amaç; Akin Köyü soyut ve somut kültürel mirasının ortaya çıkarılmasında yatmaktadır. Akin Köyü daha önce araştırmacıların ilgisini çekmemiştir. Araştırma da diğer önemli bir sebep kaya oyma mekânların hızlı bir yok oluş sürecine girmesidir. Araştırma köy monografisi şeklinde hazırlanmıştır. Soyut kültürel miras inanç, gelenek, folklor yerinde yoğun gözlem ve halk ile yapılan röportajlar ile gerçekleşmiştir. Somut kültürel miras, mimari eserlerin rölöve alımı, çizimlerin yayına hazırlanması ve fotoğraflama ile oluşturulmuştur. Mimari eser incelemesi birer adet cami ve çeşme ile üç adet kaya oyma mekân ile gerçekleştirilmiştir. Kırsal mimarinin belki de en eski şekli olan mağarada yaşama olayı Paleotik dönemde yoğun bilinmekle birlikte, Kapadokya bölgesinde Neolitik Çağda da devam ettiğinden bahsedilir. Akin köyü ve bölgesine 16. Yüzyılda başlayan göçlerle birlikte, insanların benzerlerini Kapadokya’da gördükleri kaya oymalarda, yer altı şehirlerinde yaşam şekli, mağaralarda uygulanmaya başlamıştır. Bu göç hareketliliği bölgede devam etmiş ve Akin Eski köyde yirmi adet mağarada yaşanmıştır. Mağaralarda doğan günümüzün yaşlıları burada insanların 1960’lı yıllara kadar ikamet ettiğini belirtmektedir. Günümüzdeki yeni yerine taşınan köyde yaşam 1966 yılında devletin desteği ile tapulu arazilerin halka dağıtılması ile başlamıştır. Akin Eski Köy cami kadim ahşap direkli cami geleneğimizin temsilcisi olarak varlığını sürdürmektedir. Yine tatlı su çeşmesi sivri kemerli formu, deposu, yalağı ile geleneksel su mimarimizin en güzel şeklinin bölgede yaşatmaktadır. İnsanlara ve hayvanlara hizmet etmektedir. Kültürel mirasımızın canlı kanıtları soyut ve somut eserlerimizi korumak ve yaşatmak gelecek nesillere borcumuzdur. Akin Eski Köyü ve çevresinde acil müdahale bekleyen eserler ve kaya oyma mekânlar ivedilikle korunmaya alınmalıdır.

Referanslar

Akok, M. (1946). Kastamonu’nun Kasaba Köyünde Candarlıoğlu Mahmud Bey Camii, Belleten, C.X, 38, Ankara, Nisan, 293-302.

Akyürek, E. (1998). MS IV-XI. Yüzyıllar Kapadokya’daki Bizans, Oyma Yapılar, Oymacı Mimarlar, Issız Vadilerin Adsız Ressamları (Edit. M. Sözen), Kapadokya, İstanbul: Ayhan Şahenk Vakfı Yayınları, 238-395.

Arık, R. (1973). Batılılaşma Dönemi Türk Mimarisi Örneklerinden Anadolu’da Üç Ahşap Camii, Ankara.

Aslanapa, O. (1959). Turkish Art and Architecture, London,1971.

Aydın, R. (2020). Ürgüp Çeşmeleri, Kayseri.

Aygör, E. (2020). Aksaray Demirci Tarihi Yapıları, Konya.

Bıxıo, R. (1993). Surveys in The Underground Cities of Cappadocia, XI. Araştırma Sonucu Toplantıları, Ankara, s.43–56.

Çal, H., (2000), Niğde Şehrinde Ahşap Tavanlı Camiler ve Mescitler, Ankara.

Deniz, B., (1989), Aksaray’da (Niğde) Ahşap Sütunlu İki Köy Camii, E.Ü. Arkeoloji-Sanat Tarihi Dergisi, İzmir, 19-56.

Denktaş, M., (2000), Karaman Çeşmeleri, Kayseri.

Denktaş, M., (2004), Pınarbaşı- Uzunyayla’daki Ahşap Direkli Camiler, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2004/1, 16, 53-89, Kayseri.

Dorn, Otto, K., (1959), Seldhukısche Holzaulen Moscheen in Kleinasien, Aus der Wel der Islamıschen Kunts, 59-88.

Dorn, Otto, K., (1967), Die Ulu Dschami in Sivrihisar, Anadolu (Anatolia), IX, Ankara, 161-168.

Erdemir, Y., (1987), Tokat Yöresindeki Ahşap Camilerin Kültürümüzdeki Yeri, Türk Tarihinde ve Kültüründe Tokat Sempozyumu, Ankara, 300-302.

Erdemir, Y., (1999), Beyşehir Eşrefoğlu Süleyman Bey Cami ve Külliyesi, Konya.

Erdemir, Y., (2002), Nakışlı Ahşap Camilerimizin Klâsik Dönemdeki Zengin Bir Temsilcisi: Doğanhisar Ulu Camii, VI. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazı Sonuçları ve Sanat Tarihi Sempozyumu (8-10 Nisan 2002), (Editörler: M. Denktaş & Y. Özbek & A. Sağıroğlu), Kayseri, 381-396.

Eyice, S., (1971), Karadağ Binbir Kilise ve Karaman Çevresinde Arkeolojik İncelemeler, İstanbul.

Gülçur, S., (2004), Güvercinkayası, Arkeoatlas, 4, 144-145.

Huart, C., (1997). Aksaray, İA, I, 274.

Kara, U., M., (2015), Kappadokia Bölgesi Mezar Stelleri, İ.Ü. Sosyal Bilimler Ensititüsü, Doktora Tezi, İstanbul.

Karpuz, H., (2009), Türk Kültür Varlıkları Envanteri Konya, Cilt: I-II-III, Ankara.

Komisyon, (1989), Kapadokya Yeraltı Şehirleri, Ankara.

Konyalı, İ., H., (1974), Abideleri ve Kitabeleri İle Niğde Aksaray Tarihi, Cilt: I-II-III, İstanbul.

Kuran, A., (1972), Anadolu’da Ahşap Sütunlu Selçuklu Mimarisi, Malazgirt Armağanı, Ankara, 179-186.

Özbasaran, M., G. Duru, N. Kayacan, B. Erdoğu, H. Buıitenhuis, (2007), Musular, Türkiye’de Neolitik Dönem, Anadolu’da Uygarlığın Doğusu ve Avrupa’ya Yayılımı. Yeni Kazılar, Yeni Bulgular, Vol. 1, İstanbul, 273-283.

Parlak, Ö., Dişli, G., (2020). Aksaray Tarihi Kent Merkezinin Unesco Dünya Mirası Geçici Listesine Adaylığı İçin Bir Deneme, TÜBA-KED, 22/2020, 141-164.

Şahin, İ., (1989). Aksaray, DİA, II, 291-292.

T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü (1996), 387 Numaralı, Muhasebe-i Vilayet-i Karaman ve Rum Defteri (937/1530), Defter-i Hakani Dizisi III., Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayını No:32, Ankara.

Ufuk, E., (1996), On bin Yıl Öncesinde Aşıklı: İç Anadolu’da Bir Yerleşim Modeli, Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşme. Habitat II., İstanbul, 31 - 42.

Web-1 https://aksaray.ktb.gov.tr/TR-63622/cografya.html (Erişim Tarihi: Eylül 2022)

Web-2 https://www.cografya.gen.tr/tr/aksaray/tarihce.html (Erişim Tarihi: Eylül 2022)

Web -3 https://www.endeksa.com/tr/analiz/aksaray/merkez/akinkoyu/demografi (Erişim Tarihi: Eylül 2022)

Yörük D., (2019), XVI. Yüzyılda Aksaray Sancağı, Aksaray.

Yörükoğlu, Ö., (1991), Kayseri Çeşmeleri, Kayseri.