Konya Devlet Tiyatrosu (Halkevi) Binasının Modern Mimarlık Mirası Kapsamında Değerlendirilmesi

Özge  PARLAK; Esra  YALDIZ

doi:10.5281/zenodo.6468540

Yazarlar

Özge PARLAK Necmettin Erbakan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü https://orcid.org/0000-0002-0573-1422
Esra YALDIZ Necmettin Erbakan Üniversitesi, Mimarlık Bölümü https://orcid.org/0000-0002-1074-5810

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.6468540

Anahtar Kelimeler:

Modern Mimarlık, Halkevi, 20. Yüzyıl Mimarlık Mirası

Özet

Sanayi Devrimiyle beraber endüstrileşmenin artmasıyla birlikte tüm dünyada yaşam şekli değişmiş, göç ve beraberindeki hızlı kentleşme, yeni yapı ihtiyacını doğurmuştur. Endüstrileşme, buharlı makineler, yeni malzemeler, farklı yapım teknikleri ve gelişen teknoloji ile beraber tarihselcilikten bağımsız, işlevin ön plana çıktığı bir dönem başlamıştır. Modern Mimarlık dönemi olarak adlandırılan bu dönem, her ülke için, içinde bulunduğu toplumsal, sosyal, kültürel ve ekonomik koşullar sebebi ile farklı süreçleri içermektedir. Avrupa’da 1972 yılında Pruitt-Igoe konutlarının yıkımı modern mimarlığın sonu olarak görülmüş ve iki dünya savaşının kentlerdeki olumsuz etkileriyle birlikte Modern Mimarlık yapılarının korunması gerektiği fikri ortaya çıkmıştır. Yakın geçmişte üretilen Modern Mimarlık ürünlerinin kültürel miras olarak kabul edilmesi ve korunması 1970-1980 li yıllarda Avrupa merkezli olmak üzere bir tartışma konusu olmuş, 1990’da Eindhoven bildirgesiyle DOCOMOMO International kurulmuş ve ilk resmi adım atılmıştır. Türkiye’de ise Modern Mimarlık mirasının korunması, 2002 yılında DOCOMOMO Türkiye Çalışma Grubu’nun kurulmasıyla gündeme gelmiştir. Modern Mimarlık Mirasının korunması ve belgelenmesi kapsamında çalışmada Konya kent merkezinde bulunan, 1946-1949 yılları arasında yapılmış ve günümüzde Konya Devlet Tiyatrosu olarak kullanılan Halkevi binası incelenmiştir. Yapılan literatür taraması ile ulusal veya uluslararası belgelere dayalı olarak Modern Mimarlık Mirası için kullanılan değerler belirlenmiştir. İncelenen yapı bu değerler kapsamında ele alınmış ve taşıdığı, belge, bütünlük, teknolojik, estetik, kent belleği, anı ve referans değerleri ile Modern Mimarlık Mirası kapsamında ele alınması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Referanslar

Ahunbay, Z. (2018). 20. yüzyıl mimarlığının korunması ve AKM. Mimarlık Dergisi, 399. http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi= 413&RecID=4347 (Son Erişim: 15.08.2021).

Alagöz, M., Semerci, F. ve Aydın, D. (2015). Anadolu’da modernizmin yerel açılımları: Konya’da üç yapı üzerinden örnekleme. Türk İslam Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 10(19), 109-124.

Altan, T. E. (2017). Modern mimarlık mirası korunmalı m ı?. https://xxi.com.tr/i/modern-mimarlik-mirasi-korunmali-mi (Son Erişim: 15.08.2021).

Aras, L. (2014). Pruitt Igoe'den Günümüze Postmodern Çeşitlemeler: Kültürel Dönüşüm ve Tasarıma Yansımalar. Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(13), 43-58.

Arslan, H. D. ve Alagöz, M. (2015). Cumhuriyet döneminde bir modernleşme hareketi: Konya halkevi örneği. Mimaran, 9(11), 7-13.

Arslan, H. D. ve Alagöz, M. (2015). Konya devlet tiyatrosu. Türkiye Mimarlığında Modernizmin Yerel Açılımları XI, Docomomo, Türkiye.

Aslanoğlu, İ. (2010). Erken Cumhuriyet dönemi mimarlığı. Bilge Kültür Sanat. Türkiye-İstanbul. 63.

Baturayoğlu Yöney, N. (2016). Modern mimarlık mirasının kabulü ve korunması: Uluslararsı ölçüt ve ilkelere ilişkin bie değerlendirme. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 17, 62-76.

Birol, G. (2006). Modern mimarlığın ortaya çıkışı ve gelişimi. Megaron Mimarlar Odası Balıkesir Şubesi Yayını, 3-16.

Bozdoğan, S. (2015). Modernizm ve ulusun inşası. Metis Yayınları. Türkiyeİstanbul. 171-180.

Bozkurt, T. (2014). Konya devlet tiyatrosu (halkevi) binası. Konya Ansiklopedisi, Konya Kültür A.Ş., 32.

Casciato, M. (2007). Modern monuments and heritage at Risk. Heritage At Risk Special Edition Edited By ICOMOS. 22-23.

Colquhoun, A. (2002). Modern architecture. Oxford UniversityPress, New York.

Conrads, U., ve Bullock, M. (1976). Programs and manifestoes on 20th-century architecture. Mit Press, United States of America.

Coşkun, B. S. (2018). Yakın geçmişin mirası: İstanbul’un cumguriyet dönemi mimarisi. Mimar-ist, 2018(2), 65-69.

Çelik, F. (2018). Geç osmanlı dönemi kentsel mekanda batılılaşma etkileri: Konya millet bahçesi. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 44, 331-350.

Denison, E. (2018). Modern heritage, the other and the anthropocene. Built Heritage, 4, 31-41.

Dostoğlu, T. N. (1995). Modern sonrası mimarlık anlayışları. Mimarlık Dergisi, Sayı 263, 33(3), 46-50.

Dostoğlu, N. (2011). ”Bursa Örnekleri Üzerinden Cumhuriyet Mirasının Değerlendirilmesi”, Cumhuriyet’in Mimarlık Mirası Sempzyumu, Bildiri Kitabı, TMMOB Mimarlar Odası Yayını Ankara, 233-242.

Durukan, A. (2006). Cumhuriyetin çağdaşlaşma düşüncesinin yaşama ve mekana yansımaları: Halkevi binaları örneği. Doktora Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 85-133.

Durukan, A. ve Ulusu Uraz, T. (2008). Cumhuriyetin kültür kurumu olarak halkevi binaları. İTÜ Dergisi Mimarlık, Planlama, Tasarım, 7(1), 38-49.

Durukan Kopuz, A. (2019). Modern mimarlık mirası bağlamında Adana iller bankası yerleşkesinin (1974) değerlendirilmesi. Tasarım Kuram, 15(28), 212221.

Gültekin, N. T. (2017). Evaluation of the conservation of modern architectural heritage through ankara’s public buildings. In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 245(8), https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1757-899X/245/8/082046/pdf (Son Erişim: 15.08.2021).

Güner, H. E. (2017). Methodology Proposal for the conservation of modern heritage.https://www.researchgate.net/publication/320426470_METHOD OLOGY_PROPOSAL_FOR_THE_CONSERVATION_OF_MODERN_HERI TAGE (Son Erişim: 15.08.2021).

Grementieri, F. (2009). The preservation of nineteenthand twentieth-century heritage. Identification and Documentation of modern heritage, Published by UNESCO 2003, 82-89.

Güler, K. ve Bilge A. C. (2016). Modern mimarlık mirası bağlamında Artvin hükümet konağının (1974) değerlendirilmesi. Megaron Dergisi, 11(1), 15-34.

Hasol, D. (2017). 20. yüzyıl Türkiye mimarlığı, Yem Yayın, Türkiye-İstanbul, 15.

Heynen, H. (1999). Architecture and modernity. MIT Press, London-England, 9111.

Jencks, C. (2011). Contextual counterpoint, architectural design. Eylül 1, 62 – 67.

Jokilehto, J. (2009). Continuity and change in recent heritage. Identification and Documentation of modern heritage, Published by UNESCO 2003, 102-109.

Kayın, E. (2007). Dosya: Koruma alanına yeniden bakış “Modern” bir kurgu olarak koruma paradigmasının dönüşümü ve modern mimarlık mirası. Mimarlık Dergisi, 338. http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi= 288&RecID=1651 (Son Erişim: 15.08.2021).

Kayın, E. (2016). Modern mimarlık mirası bağlamında İzmir kenti ve İzmir Ticaret Odası yapı kompleksi. Ege Mimarlık, 28-33.

Kaynar, O. (2007). Konya halkevinin Türk modernleşmesindeki faaliyetleri. Yüksek Lisans Tezi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kitahya, 2-78.

Kırcı, N. (2013). 20. yüzyıl mimarlığı. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ltd. Şti., Türkiye-Ankara, 1-67. Konya Dergisi Arşivleri. Sayı 74-124.

Kök, S. (2016). 20. Yüzyıl modern mimarlık mirasının değerlendirilmesi: İMÇ örneği. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 10-32.

Macdonald, S. (2013). Modern matters: Breaking the barriers to conserving modern heritage. Conservation Perspectives. https://www.researchgate.net/publication/340418346_Modern_Matters_B reaking_the_Barriers_to_Conserving_Modern_Heritage (Son Erişim: 15.08.2021).

Oers, R. (2009). Introduction to the programme on modern heritage. Identification and Documentation of modern heritage, Published by UNESCO 2003, 7-14.

Omay Polat, E. E. ve Can, C. (2008). Modern mimarlık mirası kavramı: Tanım ve kapsam. Megaron YTÜ Mim. Fak. E-Dergisi, 3(2), 178-186.

Omay Polat, E. E. (2010). Türkiye’nin modern mimarlık mirasının korunması kuram ve uygulama yöntem bağlamında değerlendirilmesi. Doktora Tezi. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 5-40.

Omay Polat, E. E. (2018). Güncelleme: Türkiye’nin modern mimarlık mirası. Mimar-ist, 2018-2, 44-47.

Oran, S. (1940). Konya halkevi binası projesi. Arkitekt Dergisi, 09-10, 198-202.

Önge, M. (2018). Bir anlayış ve sistem sorunu olarak Türkiye’de modern mimarlık mirasının korunması. 4. Ulusal Yapı Kongresi ve Sergisi, Yapı Sektöründe Yenilikçi Yaklaşımlar, Antalya, 295-303.

Özcan, M. ve Koçer, G. (2018). Halkevi eğitim faaliyetlerinden kurslar, Konya halkevi örneği. Turkish Studies Educational Sciences, 13(11), 1005-1039.

Özkaban, F. F. (2014). Modern mimarlık mirasının korunması sorunsalı: İzmir konut mimarlığı örneği. Doktora Tezi. Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir, 8-52.

Parlak, Ö. (2018). Birinci ulusal mimarlık dönemi yapı tipolojileri ve Konya’daki eğitim yapılarının analizi. Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya, 11-112.

Peel, L., Powell, P., ve Garrett, A. (1989). An introduction to 20th-Century Architecture. Apple Press. Sevinç, A. (2004). Hayali ahali projesi. Okyanus. İstanbul.

Sharp, D. (2000). Registering the diaspora of modern architecture. The Modern Movement in Architecture, Selections from the DOCOMOMO Registers, Dennis Sharp, Catherine Cooke (ed.), 10.

Tanyeli, U. (1997). Modernizmin sınırları ve mimarlık. Modernizmin Serüveni, İstanbul.

Tekeli, D. (2018). Cumhuriyet dönemi mimarlık mirasımız korunamaz mı? Mimar-ist, 2018(2), 42-47.

Wilkinson, P. (2018). Gerçekten bilmeniz gereken 50 mimarlık fikri. Domingo Yayın Optimum Basım, Türkiye-İstanbul, 72-125.

Yaldız, E. ve Sayar, G. (2016). Modernizmin mimariye yansıması ve 20. yy Konya modern mimarlığı. Online Journal of Art and Design, 4(4), 63-89.

Yaldız, E., Aydın, D., Sıramkaya Büyükşahin, S. (2017). The evaluation of 20th century architecture in Konya in the context of modern architecture heritage. New Trends and Issues Proceedings on Humanities and Social Sciences, 4(11), 171-184.

Yavuz, Y. (2009). İmparatorluktan Cumhuriyete Mimar Kemalettin. Mimar Kemalettin Anma Program Dizisi, Ankara, 11-247.

Yılmaz, D. ve Süntar Akhan, N. E. (2011). İlk dönem halkevlerinin eğitim faaliyetleri “Konya Halkevi Örneği”. Karadeniz Araştırmaları, 29, 59-95. Url 1: https://www.arkitektuel.com/kristal-saray/ (Son Erişim: 30.05.2021).

Url 2: https://www.greelane.com/tr/be%C5%9Feri-bilimler/g%C3%B6rselsanatlar/philip-webb-architect-and-designer-177879/ (Son Erişim: 30.05.2021).

Url 3: https://www.arkitektuel.com/villa-savoye-2/ (Son Erişim: 30.05.2021).

Url 4: http://www.architecture.org/learn/resources/buildings-ofchicago/building/farnsworth-house/ (Son Erişim: 30.05.2021).

Url 5: http://www.envanter.gov.tr/anit/index/galeri/37751?page=2 (Son Erişim: 30.05.2021).

Url 6: https://kentrehberi.konya.bel.tr/#/rehber/ (Son Erişim: 01.08.2021).

Url 7: https://tiyatrolar.com.tr/konyadevlettiyatrosu2/?s=hakkinda (Son Erişim: 25.08.2021).

Url 8: https://kentrehberi.konya.bel.tr/#/rehber/ (Son Erişim: 01.08.2021).