Osmanlı Döneminde Belviran Kazasi’nda Tasavvuf, Tekke ve Zaviyeler
Özet Görüntüleme: 271
/ 
PDF İndirme: 173
Anahtar Kelimeler:
Anadolu, Belviran, Tasavvuf, Yesevilik, Mevlevilik ve Halvetilik, Tekke, ZaviyeÖzet
Türklerin keşif hareketleri sayesinde yabancısı olmadıkları, her bakımdan
elverişli ve güvenli olduğunu bildikleri Anadolu topraklarına yoğun olarak
yerleşmeleri Malazgirt Savaşı (1071) sonrasında gerçekleşmiştir. Özellikle
önemli bir güç unsuru olarak ortaya çıkan Selçuklularla birlikte birbiri ardınca
devam eden göçler sayesinde Anadolu, hızlı bir Türkleşme ve İslamlaşma
sürecine girmiştir. Siyasi ve içtimai istikrarın hemen hemen sağlandığı bu
coğrafyanın daimî bir Türk toprağı haline getirilmesinde göçlerle Anadolu’ya
gelen âlim, şeyh ve dervişlerin rolü büyüktür. Tarikat ehli bu unsurlar Orta
Asya’da filizlenen tasavvufi faaliyetler neticesinde toplum hayatı üzerinde
önemli etkiler bırakmışlardır. Tasavvuf cereyanları, XII. yüzyıldan itibaren başkent Konya ve çevresinde yaygınlaşmaya başlamış, bu harekete mensup kişilerce devletin de desteğiyle farklı tarikatlara bağlı çok sayıda tekke ve zaviye inşa edilmiştir. Selçuklular döneminden itibaren bir Türk-İslam yerleşim bölgesi olan Belviran Kazası’nda tasavvuf hareketinin bir yansıması olarak ismi
belirtilmeyen üç köyle birlikte 28 köyde toplam 34 tekke ve zaviye bulunuyordu. Bunlardan dördü Yesevilik, biri Mevlevilik ve ikisi Halvetilik tarikatları ile bağlantılı tasavvuf yapıları idi.
Referanslar
Arşiv Kaynakları
Basılmamış Arşiv Kaynakları
Başbakanlık Osmanlı Arşivi
C.EV. DN 216, GN 10797; DN 339, GN 17242; DN 368, GN 18687; DN 655, GN 33040.
EV.ZMT. DN 201/49.
İE.EV. DN 24, GN 2813.
ML.VRD.TMT. GN 9814.
İstanbul Müftülüğü Evkaf Müfettişliği Arşivi
No: 329, 480, 522, 699.
Konya Şeriye Sicilleri
No: 2, 34, 92, 96, 99, 112.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Arşiv Defteri
No: 591, 2176, 2178, 2180.
Vakıflar Genel Müdürlüğü Vakıf Kayıtlar Arşivi Hurufat Defterleri
No: 537, 538, 539, 540, 541, 542, 543, 1058, 1074, 1075, 1078, 1079, 1080, 1082, 1083, 1097, 1133, 1137, 1140, 1143, 1144, 1158.
Basılmış Arşiv Kaynakları
Fatih Devrinde Karaman Eyâleti Vakıfları Fihristi, 1958, (haz. Feridun Nâfiz Uzluk), Ankara
COŞKUN, F., 1996, “888/1483 Tarihli Karaman Eyaleti Vakıf Tahrir Defteri”
(İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek
LisansTezi), İstanbul.
Karaman Vilâyeti Vakıfları, (haz. Seyit Ali Kahraman), Kayseri Büyükşehir
Belediyersi Kültür Yayınları, Kayseri 2009, s. 125.
Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Karaman ve Rûm Defteri (937/1530), I, Ankara
Diğer Yayınlar
AŞKAR, M., 1999, “Bir Türk Tarikatı Olarak Halvetiyye’nin Tarihî Gelişimi ve
Halvetiyye Silsilesinin Tahlili”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi,
XXXIX, s. 535-563.
BARKAN, Ö. L., 1942, “Osmanlı İmparatorluğunda Bir İskân ve Kolonizasyon
Metodu Olarak Vakıflar ve Temlikler, I, İstilâ Devirlerinin Kolonizatör Türk
Dervişleri ve Zâviyeler”, VD, S. 2, s. 279-386.
CERAN, A. Ş., 1999, “Tarihi ve Sosyo Kültürel yönden Konya-Çumra:
Alibeyhüyüğü“, Konya.
__________ , “Konya Alibeyhüyüğü Kuzviran (Kuzören) Şeyh Hocenti Zaviyesi
Vakfiyesi”, Türk Araştırmaları Dergisi, S. 5 (1999), s. 171-181.
ÇİFTÇİOĞLU, İ., 2005, “Karamanlı Eğitim Öğretim Müesseseleri”, Karaman Tarihi
ve Kültürü II, Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları,
İstanbul, s. 501-530.
ERASLAN, K., 1989, “Ahmed Yesevî”, DİA, II, İstanbul, s. 159-161.
ERDOĞRU, M. A., 1994, “Karaman Vilâyeti Zâviyeleri”, Tarih İncelemeleri
Dergisi, S. 9, s. 89-158.
__________ , “Murad Çelebi Defteri: 1483 Yılında Karaman Vilâyetinde Vakıflar II”,
Tarih İncelemeleri Dergisi, S. 2 (2003), s. 99-140.
FREDERICK De JONG, 2005, “Mustafa Kemâleddin el-Bekrî (1688-1749): Halvetiyye Geleneğinin Yeniden İhyâsı ve İslâhı”, (çev. Ramazan Muslu), Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11, s. 69-83.
KARA, M., 1980, “Din, Hayat, Sanat Açısından Tekke ve Zaviyeler“, Dergah Yayınları, İstanbul.
__________, 2011, “Tekke”, DİA, XL, İstanbul, s. 368-370.
KARTAL, A., 2010, “Anadolu Selçuklu Devleti Döneminde Tasavvuf”, Şiraz’dan
İstanbul’a Türk-Fars Kültür Coğrafyası Üzerine Araştırmalar, Kurtuba Kitap, İstanbul, s. 332-343.
KÖPRÜLÜ, F., 1991, “Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar“, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara
KÜÇÜKDAĞ, Y., 1995, “II. Bâyezid, Yavuz ve Kanûnî Devirlerinde Cemâli Ailesi”, Aksarayi Vakfı Yayınları, İstanbul.
__________, 2005, “Konya’da Bir Mevlevî Manzumesi: Pîrî Mehmed Paşa Zâviyesi ve
Vakfiyesi”, Türk Tasavvuf Araştırmaları, Çizgi Kitabevi, Konya, s. 117-146.
__________, 2005, “Osmanlı Döneminde Konya’nın Tasavvufî Hayatına Kısa Bir
Bakış”, Türk Tasavvuf Araştırmaları, Çizgi Kitabevi, Konya, s. 355-366.
__________, 2005, “Konya’da Osmanlı Döneminde İnşa Edilen Tekke ve Zaviyeler”,
Türk Tasavvuf Araştırmaları, Çizgi Kitabevi, Konya, s. 367-380.
OCAK, A. Y., 1996, “Babaîler İsyanı: Aleviliğin Tarihsel Altyapısı Yahut Anadolu’da
İslâm-Türk Heterodoksisinin Teşekkülu“ Dergah Yayınları, İstanbul.
__________, 2002, “Selçuklular ve Beylikler Devrinde Düşünce”, Türkler, VII, Yeni
Türkiye Yayınları, Ankara, s. 429-438.
ÖNGÖREN, R., 1999, “Osmanlıda Sûfîlerin Farklı Toplum Kesimleriyle İlişki
Tarzları”, İslâm Araştırmaları Dergisi, S. 3, s. 9-22.
__________, 2003, “Osmanlılar’da Tasavvuf: Anadolu’da Sûfîler, Devlet ve Ulemâ
(XVI. Yüzyılda)”, İz Yayıncılık, İstanbul.
__________, 2004, “Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî”, DİA, XXIX, Ankara, s. 441-448.
ÖZKÖSE, K., 2013, “Selçuklular Döneminde Tasavvuf İlminin Gelişim Seyri”, II.
Uluslararası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Sempozyumu Selçuklularda
Bilim ve Düşünce, I, Selçuklu Belediyesi Yayınları, Konya, s. 337-360.
PAKALIN, M. Z., 1983, “Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü“, I-II-III,
MEB Basımevi, İstanbul.
SAVAŞ, S., 1992, “Bir Tekkenin Dini ve Sosyal Tarihi Sivas Ali Baba Zaviyesi“,
İstanbul.
TANRIKORUR, B., 2004, “Mevleviyye”, DİA, XXIX, Ankara, s. 468-475.
TOSUN, N., 2013, “Yeseviyye”, DİA, XLIII, İstanbul, s. 487-490.
ULUDAĞ, S., 1997, “Halvetiyye”, DİA, XV, İstanbul, s. 393-395.
Vassâf, Sefine-i Evliyâ, 2006, II, (yay. Mehmet Akkuş-Ali Yılmaz), İstanbul.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Dergimizde yayımlanan makaleler, 