Geleneksel Akşehir Evlerinde İşlevsel Sistemlerin Ekolojik ve Enerji Etkin Tasarım Ölçütleri Açısından İncelenmesi
Özet Görüntüleme: 680 / PDF İndirme: 337
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.6527671Anahtar Kelimeler:
Akşehir evleri, işlevsel sistemler, ekolojik mimarlık, ekolojik tasarım ölçütleriÖzet
Tarihi yapıların sürdürülebilirliğini sağlamak, kültürel değerlerinin korunması ve gelecek nesillere geleneksel becerilerin aktarımı için önemlidir. Isıtma, soğutma, aydınlatma, havalandırma, çatı akaçlama, temiz/atık su sistemlerinden oluşan işlevsel sistemler yapıların sürdürülebilirliğinin ve gerekli pasif yaşam ve iklimlendirme koşullarının sağlanması için önemli temel bileşenlerdir. Tarihi yapılarda işlevsel sistemler üzerine çalışmalar mevcuttur. Ancak geleneksel konut yapısı özelinde tüm sistemlerin sistematik olarak incelendiği araştırmalar kısıtlıdır. Bu nedenle, bu araştırma kapsamında, Konya ili, Akşehir ilçe merkezinde bulunan yetmiş iki adet geleneksel tarihi konut yapısı örneklem olarak belirlenmiş ve işlevsel sistemleri, ekolojik, enerji etkin tasarım ölçütleri açısından incelenmiştir. Tasarım ölçütleri olarak enerjinin, suyun, malzemenin ve ekosistemin korunumu parametreleri dikkate alınmıştır. Arazi çalışmaları, arşiv ve literatür taraması, yerel yönetim ve kullanıcılarla sözlü mülakat yöntemleri, araştırmada kullanılan başlıca metotlar olmuştur. Bu çalışmada, Akşehir geleneksel konut yapılarındaki işlevsel sistemlerin tespitinin yapılarak, bu pasif yaşam koşullarının günümüz modern konfor koşullarına ışık tutması amaçlanmıştır. Çalışmada, örneklem yapıların özgün işlevsel sistemlerinde günümüz teknolojisine uyarlamak için kısmi değişiklikler yapıldığı ve/veya tamamen kullanım dışı bırakıldığı gözlenmiştir. Bu araştırma, örneklem yapılar özelinde geleneksel Türk evinde işlevsel sistemlerin tanınırlığının arttırılması, bu sistemlerin ekolojik tasarım ölçütleri bağlamında incelenmesinde yöntem önerisi geliştirerek benzer tarihi yapıların araştırılmasında örnek oluşturması ve bu sistemlerde kullanılan geleneksel yapım yöntemlerinin ve doğal yenilenebilir malzemelerin, günümüz konfor koşullarına uyarlanarak sürdürülmesi potansiyellerinin irdelenmesi açısından önemlidir.
Referanslar
Aklanoğlu, F. (2009). Geleneksel yerleşmelerin sürdürülebilirliği ve ekolojik tasarım: Konya-Sille örneği (Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2009).
Akyüz, H. S., Uçarkuş, G., Şatır, D., Dikbaş, A., ve Kozacı, Ö. (2006). 3 Şubat 2002 Çay depreminde meydana gelen yüzey kırıcı üzerinde paleosismolojik araştırmalar. Hacettepe Üniversitesi Yerbilimleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Dergisi, 27(1), 41-52.
Alparslan, B., Gültekin, A. B., ve Belgin Dikmen, Ç. (2009). Ekolojik yapı tasarım ölçütlerinin Türkiye’deki güneş evleri kapsamında incelenmesi. 5. Uluslararası İleri Teknolojiler Sempozyumu (IATS’09), 13-15 Mayıs 2009, Karabük.
Bozdoğan, B. (2003). Mimari tasarım ve ekoloji. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi.
Bayar, M. (2014). Akşehir Tarihi. Akşehir: Akşehir Büyükşehir Belediyesi Yayını.
Bektaş, C. (1992). Akşehir evleri. İstanbul: Yem Yayın. Belgin Dikmen, Ç. (2011). Enerji etkin yapı tasarım ölçütlerinin örneklenmesi. Politeknik Dergisi, 14(2), 121-13. https://doi.org/10.2339/2011.14.2.
Büte, E. (2014). Ekolojik yapı tasarım kriterleri bağlamında Muş Kale Mahallesi geleneksel evlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi.
Büyükmıhçı, G., Salgın, B., Özkan, A. (2015). Yeşil çatı çözümlerinin tarihi dokularda geleneksel çatı örtüsü olarak uygulanabilirliği üzerine bir inceleme. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 31(2), 163-171.
Çetin, S. (2010). Geleneksel konut mimarisinin ekolojik yansımaları: Burdur örneği. 5. Ulusal Çatı & Cephe Sempozyumu, 15 -16 Nisan 2010, Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, İzmir, 1-9.
Dişli, G., Orhan, Ş. B., Duysak, A. (2019). Tarihî konut yapılarında işlevsel sistemler; Konya - Ilgın’da tarihi bir konut örneği. Sanat Tarihi Dergisi, XXVIII/2, 407-435. https://doi.org/10.29135/std.589052.
Duran, S. (2016). Akşehir’deki kerpiç malzemeli yapıların taşıyıcı sistem açısından irdelenmesi ve günümüz koşullarında değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi.
Ereş, B. (1992). Akşehir yöresi halk kültürü araştırması. Ankara: Başbakanlık Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Yayınları.
Gençer, N. (1995). Akşehir eski evleri. Ankara: Dizayn Ofset.
Gültekin, A. B., ve Dikmen, Ç. B. (2006). Mimari tasarım sürecinde ekolojik tasarım ölçütlerinin saptanması. VI Ulusal Ekoloji ve Çevre Kongresi, Biyologlar Derneği, İzmir, 18-21 Eylül 2006, 159-167.
Gündoğdu, E. (2014). Mersin geleneksel konut mimarisinin ekolojik yönden incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi.
İmamoğlu, V. (1992). Geleneksel Kayseri evleri. Ankara: Halkbank Kültür Yayını.
Kaçar, E. (2015). Akşehir eski evlerinde cephe düzenlemesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi.
Karahan, E. E. (2017). Geleneksel ve günümüz konutunda sürdürülebilirlik ve yaşam alışkanlıkları: Osmaneli örneği. Megaron, 12(3), 97-510. Doi: 10.5505/megaron.2017.27037.
Kısa Ovalı, P. (2009). Türkiye iklim bölgeleri bağlamında ekolojik tasarım ölçütleri sistematiğinin oluşturulması, “Kayaköy Örneklenmesi. Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi.
Kocataş, M. (2011). Akşehir’de bulunan tarihi yapıların tipolojisi üzerine bir araştırma (Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 2011).
Küçükdoğu, M. Ş. (2007). Mühendislik ve Mimarlıkta Enerji Etkin Tasarım ilkeleri. IV. Ulusal Aydınlatma Sempozyumu ve Sergisi Bildirileri, TMMOB Makine Mühendisleri Odası, 13-15 Aralık, 2007, http://www.emo.org.tr/ekler/92d39205bdaa0ea_ek.pdf.
Küçükerman, Ö., Güner, Ş. (1995). Anadolu mirasında Türk evleri. İstanbul: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Kültür, S. (2011). Spatial analysis of toyhane in traditional Divriği houses. Intercultural Understanding, 1, 39-47.
Manioğlu, G. (2007). Geleneksel mimaride iklimle uyumlu binalar: Mardin’de bir öğrenci atölyesi. VIII. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi, 25-28 Ekim 2007, İzmir, 79-92.
Odabaşı, Z. (2019). Türkiye Selçukluları döneminde buzun kullanımı ve Konya ve çevresinde bulunan buzhaneler. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 42, 317-324.
Oğuz, B. (2001). Türkiye halkının kültür kökenleri 3, inşa, ısıtma ve aydınlatma teknikleri. İstanbul: Anadolu Aydınlanma Vakfı Yayınları.
Olcay, A. (2020). Geleneksel yerleşmelerin ekolojik tasarım kapsamında değerlendirilmesi: Mardin, Midyat örneği. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi.
Özer, G. (2014). Restorasyon sonrası yeniden işlevlendirilmiş geleneksel Harput evlerinde ekolojik değerlendirme. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi.
Öztürk Tel, H. (2014). Şanlıurfa geleneksel kent dokusunun ekolojik tasarım kapsamında değerlendirilmesi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi.
Sancar Utkutuğ, G. (1999). Binayı Oluşturan Sistemler Arasındaki Etkileşim ve Ekip Çalışmasının Önemi Mimar Tesisat Mühendisi İşbirliği. IV. Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ve Sergisi, 4-7 Kasım 1999, TMMOB Makina Mühendisleri Odası, 21-36.
Sargın, S., Akengin, H. (2009). Akşehir kırlarında nüfus, yerleşme ve arazi kullanımı. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 149-168.
Şenol, S. (2007). Anadolu Türk konut mimarisinde Divriği evleri. Sivas: Sivas Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Yayınları.
Tönük, S. (2001). Bina tasarımında ekoloji. İstanbul: YTÜ Mimarlık Fak.Yayınları.
Türkmenoğlu Bayraktar, N. (2011). Sürdürülebilir Mimarlık Bağlamında geleneksel mimaride ekolojik yaklaşımlar. Güney Mimarlık, Dosya, 6, 19-22.
Ulukavak Harputlugil, G., ve Çetintürk, N. (2005). Geleneksel Türk evinde ısıl konfor koşullarının analizi: Safranbolu Hacı Hüseyinler evi. Gazi Üniversitesi Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Dergisi, 20(1), 77-84.
Web-1: Akşehir Belediyesi, Coğrafyamız. Erişim Tarihi: 11 Eylül, 2020. https://www.aksehir.bel.tr/v2/aksehir/cografyamiz/aksehir-cografyasi
Web-2: T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Meteoroloji Genel Müdürlüğü,. İklim Sınıflandırması Konya- Akşehir. Erişim Tarihi: 12 Eylül, 2020 https://mgm.gov.tr/iklim/iklim-siniflandirmalari.aspx?m=AKSEHIR.
Web-3: Climate-data.org. Akşehir İklim (Türkiye). Erişim Tarihi: 17 Ekim, 2020. https://tr.climate-data.org/asya/tuerkiye/konya/aksehir-15763/.
Web-4: Akşehir Dünyanın Ortası. Akşehir Evleri. Erişim Tarihi: 01 Ekim, 2020. http://www.aksehir.web.tr/aksehirevleri.html.
Yağmur, Y. (2017). Günümüz ekolojik tasarım kriterlerinin incelenerek tarihi yapılardaki ekolojik izler ile izler ile karşılaştırılması: Talas-Kayseri örnek alanı (Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi, 2017).
Yiğit, M., Özcan Turan, S., ve Doğancı Tekin, F. Ş. (2012). Akşehir Belediyesi taşınmaz kültür varlıkları envanteri. Akşehir: Akşehir Belediyesi Yayınları.
Yüksel, İ. (2009). Eski Türk evinin butik otele dönüşümünde karşılaşılan problemler (Safranbolu evleri ve Soğukçeşme Sokağı karşılaştırmalar dahilinde). Sanatta Yeterlik Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.