Anadolu Selçuklu Taç Kapılarında Kavsara Kemerleri

Özet

Anadolu Selçuklu yapılarında mukarnaslı kavsaralar ve sivri kemer tonozlu kavsaraların üstüne ikinci bir kemer uygulamasına daha gidilmiştir. Taç kapılardaki bu kemerler kavsara kuşatma kemeri olarak isimlendirilmiştir. Araştırmacılar tarafından da bu kemerlerin tamamının estetik amaçlı yapıldıkları ve fonksiyonel bir amacının bulunmadığı şeklinde sonuçlara ulaşılmıştır. Anadolu Selçuklu Mimarisinde taç kapıların kavsaraları, mukarnaslarla ve sivri kemerli tonozlarla geçilmiştir. Mukarnas sistemi her ne kadar kemer mantığıyla yapılsa da üstten gelen yükün yan kanatlara aktarılması konusunda kemerler kadar başarılı değillerdir. Bu nedenle mukarnaslı kavsara bölümüne üstten gelen yükün azami derecede azaltılmak istenmesi kavsara kemeri kullanımını zorunlu kılmıştır. Kavsara kemerleri üstten gelen yükü taç kapının yan kanatlarına aktaran hafifletme kemerleridir ve tamamen fonksiyonel olarak kullanılmışlardır. Ancak taç kapının tam ortasında oldukça göz önünde bir konumu olduğu için kemerler bezenmiştir. Kemerlerin bezenmesi ve süsleme çerçevesini oluşturan silmelerin üzengi seviyesinden sonra köşe sütunçe başlıklarına kadar devam ettirilmesi bu kemerlerin estetik kaygılarla yapıldığı izlenimine neden olmuştur. Beylikler döneminde kullanımı azalan bu kemerler Osmanlı klasik döneminde ise taç kapı şekillerinin değişmesi nedeniyle artık kullanılmamaya başlanmıştır. Ulaşılan sonuçlar neticesinde de bu kemerler için “kavsara kemeri” kavramı önerilmiştir.