İlhanlılar Döneminde Tarih Yazıcılığı
Özet Görüntüleme: 273
/ 
PDF İndirme: 192
Anahtar Kelimeler:
tarih yazıcılığı, ilhanlı dönemi, ilhanlı müverrihleri, gâzân han, cami’ü’t-tevârîhÖzet
İran Moğolları ve Batı Moğolları olarak da anılan İlhanlılar, İran coğrafyasını ele geçirip devletlerini sağlamlaştırdıktan sonra bu bölgenin gelişmesi için çaba sarf etmişler. Bu ilk başlarda bu devletin diğer uluslar ve devletler ile savaş halinde olduğu için çok belirgin değildir. Ancak İlhanlıların en parlak dönemini Gâzân Han devrinde ekonominin gelişmesi, halk refahının artması, yollarda emniyetin sağlanması, ülkenin imarı, bilimin önceki dönmelere göre daha önemsenmesi ve birçok hususta ülkede yapılan reformlar ile görmekteyiz. İlhanlılar iktidarlarını ilk kurulduğu günlerden beri en önem verdiği bir konu da tarih yazıcılığıdır. Moğolların İran’ı istilasının ardından buradaki tarih yazıcılığı geleneği önemli ölçüde değişme uğramıştır. Biz bu çalışmamızda İlhanlılar Dönemi’nde İran coğrafyasında yazılan tarihi kitapların özellikleri üzerinde duracağız. Ayrıca bu dönemin sonraki döneme etkisi anlatılacak ve Timurlu Dönemi tarih yazıcılı ile karşılaştıracağız. Bu konuya girmeden önce İran coğrafyasında bu devirden önceki tarih yazıcılığına da göz atacağız.
Referanslar
AKA, İ., 1994, “Mirza Şahruh ve Zamanı (1405–1447)”, Ankara.
----------, 2005, “Moğollar ve Timurlular Devri ile İlgili Türk Kaynakları”, Makaleler 3, haz. Semih Yalçın; Şakira Gedikli, Ankara, ss. 23-33.
AMMARÎ, H., 1374 hş., “Âl-ı Ziyâr”, Dâiretü’l-Maârîf-i Büzürg-i İslâmî (DMBİ), Cilt 2, Tahran, ss. 19-23.
ARIAN RÂD, E., 1395 hş., “Berresi-i ‘İlel-i Zaaf-ı Târîh-Nigârî der Kalemrev-i Selcukiyân”, Pejuhişhay-ı Târîhi, Sayı 30, İsfahan, ss. 133-148.
BILGIN, O., 1993, “Atâ Melik Cüveynî”, TDVİA, Cilt 8, İstanbul, ss. 140-141.
CAHEN, C., 1969, “Selçuklu Devri Tarih Yazıcılığı”, Çev: Nejat Kaymaz, Tarih Araştırmaları Dergisi, Sayı 12, Ankara, ss. 193-221.
---------------, 1975, “Selçuklu Devri Tarih Yazıcılığı”, Çev: İsmet Kayaoğlu, Mehmet Dağ, İslam İlimleri Enstitüsü Dergisi, Sayı 2, Ankara, ss. 175-198.
CEVDET, A., 1983, “Târîh-i Cevdet”, Sadeleştiren: Dündar Günday, Cilt 1, Üçdal Neşriyat, İstanbul.
CÛRFADEKÂNÎ, E. N., 1374 hş., “Tercüme-i Târîh-i Yemînî”, nşr. Cafer Şuâr, ‘İlmî ve Ferhengî yayınevi, Tahran.
EJDERÎ, N., 1380 hş., “Gâzân-Nâme-i Manzûm”, nşr. Mahmûd Müdebbirî, Bünyâd-i Mevkûfât-ı Dr. Mahmûd Afşâr, Tahran.
el-BEYHAKȊ (İbn-i Funduk), E. Â., 1361 hş., “Târîh-i Beyhakȋ”, nşr. Ahmed Behmenyâr, Tahran.
el-KAFÎCÎ, M., 1990, “el-Muhtasar fî ‘İlmi’t-Târîh”, nşr. Muhammed Kemâleddîn İzzeddîn, Beyrut.
ENSÂRÎ, H., 1377 hş., “Istılah-i Milli-i İran ve İhya-i Dubare-i An der Âsr-ı İlhânân-ı Moğol”, Maârif, Sayı 43-44, Tahran, ss. 190-198.
es-SEHÂVÎ, Ş., 1986, “el-İlân Bi’t-Tevbîh li-Men Zemme Ehle’t-Târîh”, nşr. Franz Rosenthal, Tahkik: Salih Ahmed el-‘Âlâ, Beyrut.
es-SUYUTÎ, C., (tarihsiz), “eş-Şemarih fî ‘İlmi't-Târîh”, nşr. Âbdurrahmân Hasan Mahmûd, Kahire.
GIBB, H. A. R., 1979, “Tarih”, İA, Cilt 11, İstanbul, ss. 777-799.
GÜNALTAY, Ş., 1991, “İslâm Tarihinin Kaynakları-Tarih ve Müverrihler”, haz. Yüksel Kanar, İstanbul.
HÂDÎ, Y., “Beyhakȋ”, 1383 hş., Dâiretü’l-Maârîf-i Büzürg-i İslâmî (DMBİ), Cilt 13, Tahran, ss. 482-485.
HÂFIZ-I EBRÛ, 1375 hş., “Coğrafya-yı Hâfız-i Ebrû”, nşr. Sâdık Seccâdî, Cilt 1, Tahran.
-----------, 2001, “Zübdetü’t-Tevârîh”, nşr. Seyyid Kemâl Hac Seyyid Cevâdî, Cilt 1, Tahran.
HALAÇOĞLU, Y.- M. Â. Aydın, 1993, “Cevdet Paşa”, TDVİA, Cilt 7, İstanbul, ss. 443-450.
İBN-I HALDÛN, 2004, “Mukaddime”, Çev: Halil Kendir, Cilt 1, Ankara.
İBNÜ'L-ESÎR, İ., 1383 hş., “Târîh-i Kâmil”, Çev: Seyyid Muhammed Hüseyîn Ruhânî, Cilt 1, Tahran.
İBNÜ'L-FUVATÎ, K. E. Â., 1374 hş.(1415 h.), “Mecma'u'l-Âdâb fî Mu'cemi'l-Elkâb”, Cilt 3, Tahkik: Muhammed el-Kazım, Vezâret-i Ferheng ve İrşâd-ı İslâmî yayınları, Tahran.
KURT, H., 2010, “Tâhirîler”, TDVİA, Cilt 39, İstanbul, ss. 403-404.
KURTULUŞ, R., 2010, “Şebânkâreî”, TDVİA, Cilt 38, İstanbul, ss. 390-391.
MENGI, M., 1999, “Eski Türk Edebiyatı Tarihi”, Ankara.
MERÇIL, E., 1986, “Vassȃf”, İA, Cilt 13, İstanbul, ss. 232-234.
----------, 1992, “Büveyhîler”, TDVİA, Cilt 6, İstanbul, ss. 496-500.
----------, 2008, “Saffârîler”, TDVİA, Cilt 35, İstanbul, ss. 464-465.
----------, 2013, “Ziyârîler”, TDVİA, Cilt 44, İstanbul, ss. 498-499.
MURTAZAVÎ, M., 1370 hş., “Mesail-i Âsr-ı İlhânân”, Âgâh yay, Tahran.
MÜDEBBIRÎ, M., 1382 hş., “Fevâîd-i Luğavî-i Gâzân-Nâme-i Manzûm”, Nâme-i Ferhengistân, Sayı 22, Tahran, ss. 38-61.
NEVAYÎ, Â., 2002, “Timurlular Devri Tarih Kaynakları”, İran ve Türkiye Arasındaki Tarihi ve Kültürel İlişkiler Konulu Makaleler Mecmuası 1, Tahran-Ankara, ss. 71-72.
ÖRS, D., 2002, “Kâşânî”, TDVİA, Cilt 25, İstanbul, ss. 4-5.
ÖZAYDIN, A., 1992, “Beyhakȋ, Âli b. Zeyd”, TDVİA, Cilt 6, İstanbul, ss. 62-63.
-----------, 1997, “Hamdullah el-Müstevfî”, TDVİA, Cilt 15, İstanbul, ss. 454-455.
ÖZGÜDENLI, O. G., 2008, “Reşîdüddîn Fazlullah-ı Hemedânî”, TDVİA, Cilt 35, İstanbul, ss. 19-21.
------------, 2012, “Vassâf”, TDVİA, C.ilt 42, İstanbul, ss. 558-559.
PERHÎZKÂRÎ, M.-Zehra Rezâyî Neseb, 1392 hş., “Hamdullah-ı Müstevfî”, DMBİ, Cilt 21, Tahran, ss. 345-348.
ROEMER, H. R., 1382 hş., “Timur der İran”, Târîh-i İran Devre-i Timurîyân, Farsçaya Çev: Yakub Âjend, Tahran, ss. 93-96.
SECCÂDÎ, S. S.- Hâdî Âlemzâde, 1379 hş., “Târîh Nigârî Der İslam”, Tahran.
SEFÂ, Z., 1369 hş., “Târîh-i Edebiyât der İran”, Cilt 3/1, Tahran.
ŞEŞEN, R., 1998, “Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı”, İstanbul.
TACÜ’S-SELMÂNÎ, 1988, “Târîhnâme”, Çev: İsmail Aka, Ankara.
TOGAN, Z. V., 1964, “Reşidüddȋn”, İA, Cilt 9, İstanbul, ss. 705-712.
UYGUR, H., 1393 hş., “Tashîh-i İntikâdî-i Nüsha-i Hatti-i Çengiz-Nâme ya Şahenşah-Nâme”, Tahran Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Fars Dili ve Edebiyatı Bölümü, Tahran, Basılmamış doktora tezi.
ÜREKLİ, M., 1993, “Celâyirliler”, TDVİA, Cilt 7, İstanbul, ss. 264-265.
VASSÂFÜ’L-HAZRE, 1383 hş., “Tahrîr-i Târîh-i Vassâf”, Sadeleştiren: Abdülmuhammed Âyetî, Tahran.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Dergimizde yayımlanan makaleler, 