Zencari Kervansarayı ve Eyyûbîler’in Dımaşk Kolu Hükümdarı el-Melikü’l-Eşref Mûsâ’nın Politikaları

Mahmut Recep KELEŞ

Yazarlar

Mahmut Recep KELEŞ Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü, Ortaçağ Tarihi Ana Bilim Dalı https://orcid.org/0000-0002-5955-226X

Anahtar Kelimeler:

Eyyubiler, Kervansaray, El-melikü’l-Eşref, Emir Zencari, Tövbe Cami

Özet

Eyyubiler dönemi Suriye’deki yöneticiler askeri başarılarının yanı sıra kültürel hayatın gelişmesi için çaba göstermişler ve buna yönelik faaliyetlerde bulunmuşlardır. Dımaşk Eyyubi Meliki el-Melikü’l-Eşref Musâ hüküm sürdüğü şehirlerde pek çok eser yaptırmıştır. Bunlar arasında Urfa’da Halîlürrahman, Dımaşk’ta Cerrâh ve Tövbe camilerinin yanı sıra Gaziantep’te de Eşrefiyye Medresesi’ni inşa ettirmiştir. Han ve kervansaray gibi yapılar farklı amaçlarda kullanılmıştır. Bu bakımdan Zencari Kervansarayı camiye çevrilmeden önce eğlence merkezi olarak işlev görmüştür. Şam kalesinin dışında yer alan Zencari Kervansarayı’nda kumar oynanması, içki içilmesi ve fuhuş yapılması nedeniyle halk çok muzdarip olmuştur. Burası merkezden uzak bile olsa Şam halkının tepkisini çekmiş ve yıkılması için sultan el-Melikü’l-Eşref’e başvurulmuştur. Sultan halkın ve ulemanın bu isteklerini göz ardı etmemiş, hanın sahiplerine büyük miktarda paralar verip satın almış ve yıktırarak büyük bir cami inşa ettirmiştir. Eyyubiler döneminde yaptırılan bu cami Ukaybe, Eşrefiye ve Küçük Emevi Camii olarak isimlendirilse de kaynakların çoğunda Tövbe Cami olarak geçmektedir. Tövbe Cami Eyyubiler’den günümüze kadar ilim ve irfan merkezi olarak kullanılmaya devam etmektedir. Ayrıca bu camide görev almış olan imam, hatip ve müezzin gibi görevliler dönemin en önemli âlimleri arasından seçilmeye özen gösterilmiştir. Makalede Dımaşk’taki hâkimiyetini sürdürmek isteyen el-Eşref’in kültürel faaliyetlerini tahlil ederek, Eyyubilerin sosyal ve siyasi faaliyetlerine geniş bir pencereden bakmak ve sonuçları değerlendirmek amaçlanmıştır.

Referanslar

Albanî, M. N., “Nasîhatü’l-Meliki’l-Eşref” Mecelletü’l-hikme,sy. 3 [1415/1994], London s. 215-247.

Alebî, E. H., (1979). Hutatu Dımaşk, Şam.

Algül, A., (2016). “İzzüddîn b. Abdüsselâm’ın Hayatı ve İlmî Şahsiyeti”, EKEV Akademi Dergisi- Sosyal Bilimler, cilt, XX, sayı, 67, s. 51.

Altıntaş, R., (1999). “Haşviyye’nin Doğuşu ve Kelâmî Görüşleri”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sivas.

Arpa, A., (2010). “İzzüddin b. Abdusselam ve Kur’an Çalışmaları”, Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 21, s. 18.

Arslan, A., (2017). “Mukaddimetü İbni’s-Salâh İsimli Eser Üzerine Yapılan Çalışmalar”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Cilt: VI, sayı: 5, s. 2460

Askalanî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed, (1969). İnbâü’l-Ğamr bi ebnâi’l-Umr, thk. H. Habeşî, Mısır.

Atan, A. H., (2011). “Daru’l-Hadislerin Ortaya Çıkışı ve Hadis Öğretimine Katkısı”, Uluslararası Katılımlı Sempozyum: Anadolu’da Hadis Geleneği ve Daru’l-Hadisler, Çankırı, s. 113.

Bağcı, M. H., (2001). “Hadis Çalışmalarının Gerileme Dönemlerinde Hadiste İçtihad Kapısının Kapatılması Sorunu”, İslam’ın Anlaşılmasında Sünnetin Yeri ve Değeri, Kutlu Doğum Sempozyumu, yayın yılı 2003, s. 549.

Balî, Kamil el-Halebî, (1991). Nehrü’z-Zeheb fî TârîhiHaleb, tsh. Mahmud Fahurî, Şevki Şa’s Dımaşk.

Bederân, Abdülkadir b. Ahmed b. Mustafa Dumi Abdülkadir, (1985). Münâdemetü’l-Atlâl ve Müsâmeretü'l-Hayâl, Beyrut.

Bedrî,Ebü'l-Beka Takıyyüddin Ebu Bekr b. Abdillah b. Muhammed el-Bedri ed-Dımaşki el-Vefai, (1980). Nüzhetü’l-Enâm fî mehâsini’ş-Şâm, Beyrut.

Büstânî, Butrus b. Bûlus, Dâ’iretü’l-maâ’rif c. XXIX, s. 9246.

Chamberlain, M. (2004). Ortaçağ’da bilgi ve sosyal pratik-Şam 1190-1350, trc. Büşra Kaya, İstanbul.

Cihangir, M., (2000). “Iz b. Abdüsselâm’ın İtikadî Görüşleri”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 4, s. 83.

Demir, A., (2011). “Eyyubiler’in Ahlat Valilerinden Hüsameddin Ali B. Hammad (1224-1229)”, VI. Uluslararası Van Gölü Havzası Sempozyumu 09-11 Haziran 2010 - Erciş, s. 166.

Dımaşkî, İbn Asâkir, (1406). Kitabü’l-Erbeîn, thk. M. Muti’, Dımaşk.

Eyyûbî, Ebü’l-Fidâ İsmâîl b. Alî b. Mahmûd, (1325). Târihu Muhtasarü’d-Devle, Kahire.

Gazûlî, A. (1299). Metâli’u’l-büdûr, Kahire.

Hamevî, Ebû Abdillâh Şihâbüddîn Yâkût b. Abdillâh, (1995). Mu’cemü’l-Büldân, Beyrut.

Hamevî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed, (2001). el-Misbahü’l-Münîr, Lübnan.

Hamevî, M. (----). Târîhü’l-Mansûrî, thk. Ebülabd Dudu, Dımaşk.

İbnAsâkir, Ebû Mansûr Fahrüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. el-Hasen, (1406). Kitâbü’l-Erbaʿîn fî menâkıbi ümmihâti’l-müʾminîn thk. M. Muti’, Dımaşk.

İbn Ebî Usaybia, Ebü'l-Abbas Muvaffakuddin Ahmed b. Kâsım, (1995). Uyûnü’l-Enbâ’ fî Tabakâti'l-etıbbâ. thk. N. Rıza, Beyrut.

İbn Hallikân, Ebü'l-Abbas Şemseddin Ahmed b. Muhammed, (1977). Vefeyâtü’l-A’yân, thk. İhsan Abbas, Beyrut.

İbn Kesîr, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer, (1939). el-Bidâye ve'n-Nihâye, Kahire.

İbn Kesîr, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer, (1997). el-Kâmil fi’t-Târih, thk. Ö. Tedmûrî, Beyrut.

İbn Kesîr, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer, (1976). es-Sîretü’n-Nebeviyye, thk. M. Abdülvahid, Beyrut.

İbn Kesir, Ebü'l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer, (1993). Tabakatü’l-Fukahâi’ş-Şâfiiyyîn, thk. Ömer Hâşim, Muhammed Azeb.

İbn Tagribirdi, Ebü’l-Mehâsin Cemâlüddîn Yûsuf, (1972). en-Nücûmü’z-Zâhire fî mülûki Mısr ve’l-Kahire, thk. Fehîm Muhammed Şeltût, Kahire.

İbnü’l-Adîm, Ebü’l-Kāsım Kemâlüddîn Ömer b. Ahmed b. Hibetillâh b. Muhammed el-Ukaylî el-Halebî, (-----). Buğyetü’t-Taleb fî Târîhi Haleb,thk. Süheyl Zekkâr.

İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî, (1950). el-Muntazam fî târîhi’l-mülûk ve’l-ümem, ed. Krenkow, Haydarabad.

İbnü’l-İbrî, Ebü'l-Ferec Barhebraeus Yuhanna, (1992). Târîhu Muhtasarü’d-Düvel, Thk. Antun s. El-Yesûgî, Beyrut.

İbnü’n-Neccar, Ebû Abdillâh Muhibbüddîn Muhammed b. Mahmûd b. el-Hasen b. Hibetillâh, (1997). Zeylü Tarih-i Bağdad, thk. M. Ata, Beyrut.

İbnü’s-Sai, Ebû Tâlib Tâcüddîn Alî b. Enceb b. Osmân el-Hâzin, (2001). Unvânü’t-Tevârih, thk. A. Ahmed, Dımaşk.

İbnü'l-İmad, Ebü’l-Felâh Abdülhay b. Ahmed b. Muhammed es-Sâlihî el-Hanbelî, Şezerâtü’z-Zeheb,thk. (1986). Abdülkadir Arnaut, Beyrut.

Kaya, Ö., (2004). “el-Melikü’l-Eşref Mûsa” TDV DİA C. XXIX, s. 64-65

Kaya, Ö., (2000). Eyyubi Devleti Meliklerinden el-Eşref Muzaffereddin Musa Döneminin Siyasi Tarihi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul.

Kürd A. M., (1983). Hıtatü’ş-Şâm, Dımaşk.

Kütübî, Salâhuddin Muhammed b. Şakir b. Ahmeded-Dârani, (1983). Füvâtü’l-Vefeyât, Beyrut.

Qasqas, H., (2016). Camiu’t-Tevbe, Nazarât fi’T-Tıb ve’l-Edeb ve’l-İslam,(Fotoğraf 2016) Erişim 19.11.19, http://drkweider.unityworld.de

Makdîsî, Ebu Şâme, (1974). ez-Zeylale’r-ravzateyn, thk. M. Z. Kevseri Beyrut.

Makdisi, G., (2004). Ortaçağ’da Yüksek Öğretim, İstanbul.

Mekkî, A., (1998). Simtu’n-Nücûm, Beyrut.

Müellif M., (1962). Hudûdü’l-Alem, nşr. Sütude, Tahran.

Nuaymî, Ebü'l-Mefahir Muhyiddin Abdülkadir b. Muhammed b. Ömer, (1990). ed-Dâris fî TârihiMedâris,thk. İ. Şemseddin, Beyrut.

Nüveyrî, Şehabeddin Ahmed b. Abdülvehhab b. Muhammed, (1423). Nihâyetü’l-Ereb fî fünûni'l-edeb, Kahire.

Safedî, Ebü’s-Safâ (Ebû Saîd) Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg b. Abdillâh, (1979). el-Vâfî bi’l-Vefeyât, haz. R. Abdüttevvâb, Wiesbaden.

Safedî, Ebü’s-Safâ (Ebû Saîd) Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg b. Abdillâh, (2000). el-Vâfî bi’l-Vefeyât, thk. A. Arnaut, T. Mustafa, Beyrut.

Sallâbî, A. M. (2009). el-Moğol beyne’l-İntişâr ve’l-İnkisâr, Mısır.

Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Alî b. Abdilkâfî, (1413). Tabakâtü’ş-Şâfi’iyye, thk. M. Tanahî, M. Hulv.

Şeşen, R., (1983). Selahaddin devrinde Eyyubiler Devleti : (Hicri 569 - 589 / Miladi 1174 - 1193), İstanbul.

Tenûhî, Ebû Ali el-Kadi Muhassin b. Ali b. Muhammed, (1930). Neşvârü’l-Muhadara ve ahbârü’l-müzâkere, Dımaşk.

Vasitî, Necmeddin, (2004). el-Kenz fî kırâati’l-uşr, thk. Halid el-Meşhedânî, Kahire.

Yafiî, Afifüddin Abdullah b. Es'ad b. Ali el-Yemani, (1997). Mir’âtü’l-Cenân ve ibretü'l-yakzân fî ma'rifeti havâdisi'z-zaman, thş. Halil Mansûr, Beyrût.

Yunînî, Ali b. Muhammed, (1992). Zeylü Mirâtü’z-Zaman, Kahire.

Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, (1985). el-İber fî haberi men gaber, thk. Ebu Hacer Zağlul, Beyrut.

Zehebî, Ebû Abdullah Şemseddin Muhammed b. Ahmed b. Osman, (2003). Târîhü’l-İslâm ve vefeyâtü'l-meşâhir ve'l-a'lâm, thk. Beşşar Maruf, Kahire.

Zehebî, (1993). Târîhü’l-İslâm ve vefeyâtü'l-meşâhir ve'l-a'lâm, thk. Ö. Abdüsselam, Beyrut.

Zeyyat, A. H.; Abdülkadir, H., Neccâr, M. A., (1960). el-Mu’cemü’l-Vasît, Kahire.

Ziriklî, H., (2002). el-A’lâm, Beyrut.

Ziya, H., (1934). Türk Tefekkürü, İstanbul.

Web Sayfası:

https://www.naseemalsham.com/ar/Pages.php?page=readTourism&pg_id=9216 (Erişim tarihi: 1 Kasım 2019)

Zencari Kervansarayı ve Eyyûbîler’in Dımaşk Kolu Hükümdarı el-Melikü’l-Eşref Mûsâ’nın Politikaları

Yazarlar

Anahtar Kelimeler:

Özet

Referanslar

İndir

Yayınlanmış

Nasıl Atıf Yapılır

Sayı

Bölüm

Lisans

Makale Gönder

ISSN / e-ISSN

Dil

Bilgi

Dergi Kapağı

Duyurular

Vefat

Announcement

Açık Erişim

Yeni Sayı