Tahsin Uzer'in Doğu Vilayetlerini Kalkındırmaya Dair Gerçekleşemeyen Bir Projesi: Üniversite Öğrencilerinin ve Meslek Erbabının Doğu İlleri Seyahati


Özet Görüntüleme: 234 / PDF İndirme: 161

Yazarlar

Anahtar Kelimeler:

İsmet İnönü, Üçüncü Umumi Müfettişlik, Tahsin Uzer, Şükrü Kaya, Doğu vilayetleri seyahati, üniversite öğrencileri, meslek erbabı

Özet

Cumhuriyet'in ilk yıllarında Doğu ve Güneydoğu Anadolu vilayetleri gelişmişlik bakımından ülkenin en geri vilayetleri idi. Bu durum üzerinde birçok etken vardı. Uzun yıllar süren harplerin bölge ve bölge insanı üzerinde yarattığı tahribat, iklim ve coğrafya şartlarının gelişmeye çok müsait olmaması ve bölgenin önemli merkezlere uzak oluşu bu geri kalmışlıktaki başlıca sebeplerdendi. Bu sebepler ve sebeplerin doğurduğu sosyo-ekonomik koşullar dışarıdan öğretmen, doktor, mühendis gibi çeşitli meslek dallarında çalışan kişileri Doğu vilayetlerine gidip hizmet etme konusunda çekimser kılmaktaydı. Arşiv belgeleri ve diğer kaynaklardan istifade edilerek yapılan bu çalışmada, daha önce bölgede Van ve Erzurum valiliği ve Erzurum milletvekilliği görevlerinde bulunan Üçüncü Umumi Müfettiş Tahsin Uzer'in 1935 yılında Umumi Müfettiş olarak göreve başladıktan sonra Batı'daki olumsuz Doğu algısını yıkıp münevver kesimi bilgilendirmek ve heveslendirmek için üniversite öğrencileri ve çeşitli meslek gruplarından yüzlerce gencin Doğu vilayetleri tetkik seyahati projesi konu edinilmiştir. Bu seyahat sayesinde hem Doğu vilayetlerinin hem de ülkenin gelişimine önemli ölçüde katkı sunulacaktı. Ancak Tahsin Uzer'in iyi niyet ve samimiyetle yaklaşık iki yıl boyunca peşinden koştuğu proje, bürokrasi ve bütçe engeline takıldığı için hayata geçememiş ve tarihteki yerini almıştır.

Referanslar

Arşiv Belgeleri

Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı

Cumhuriyet Arşivi (BCA)

Resmi ve Süreli Yayınlar

Ayın Tarihi

Hâkimiyeti Milliye

Resmî Cerîde

T.C. Resmî Gazete

TBMM Albümü 1920-2010, C: 1, TBMM Yay., Ankara 2010.

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 1, C: 24, İçtima: 3, TBMM Matbaası, Ankara 1960.

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 2, C: 3, İçtima: 1.

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 3, C: 3, İçtima Senesi: 1, TBMM Matbaası, Ankara.

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: 4, C: 8, İçtima: 1.

TBMM Zabıt Ceridesi, Devre: II, C: 33, İçtima Senesi IV, TBMM Matbaası.

TBMM Zabıt Ceridesi, İkinci Devre: C: 3, Birinci İçtima Senesi, Ankara.

Hatırat ve Araştırma- İncelemeler

Akçura, Y. (1336). Tarih-i Siyasi Notları: Şark Meselesine Dair. Erkân-ı Harbiye Mektebi Matbası.

Akdağ, M. (1974). Türkiye'nin iktisadi ve İçtimai Tarihi C.1-2. Cem Yay. İstanbul.

Akdağ, M. (1963). Celali İsyanları. Ankara Üniversitesi Basımevi. Ankara.

Alakom, R. (2011). Xoybûn Örgütü ve Ağrı Ayaklanması. Avesta Yay. İstanbul.

Alakom, R. (2011). Bir Türk Subayının Ağrı İsyanı Anıları. Avesta Yay. İstanbul.

Aşgın, S. (2000). Cumhuriyet Döneminde Doğu Anadolu'ya Yapılan Kamu Harcamaları (1946-1960). Atam Yay. Ankara.

Atatürk'ün Söylev ve Demeçleri I- III, C: I. (1997). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Atatürk Araştırma Merkezi.

Behçet Cemal. (t.y.). Şeyh Sait İsyanı. Sel Yayınları.

Burgaç, M. (2013). Türkiye'de Umumi Müfettişliklerin Kurulması ve Trakya Umumi Müfettişliği. Atam Yayınları. Ankara.

Dersimi, M. N. (2012). Kürdistan Tarihinde Dersim. İstanbul: Doz Yay. Güneydoğu Birinci Genel Müfettişlik Bölgesi. (1939). Haz.: Usman Eti. Cumhuriyet Matbaası. İstanbul.

İhsan Nuri Paşa. (1994). Ağrı Dağı İsyanı. Med Yay. İstanbul.

Kadri Cemil Paşa (Zinar Silopî). (1991). Doza Kurdistan (Kürdistan Davası) Kürt Milletinin 60 Yıllık Esaretten Kurtuluş Savaşı Hatıraları. Yay. Haz.: Mehmet Bayrak. Özge Yay., Ankara.

Karaca, A. Anadolu Islahatı ve Ahmet Şâkir Paşa 1838-1899. Eren Yay. İstanbul.

Koca, H. (1998). Yakın Tarihten Günümüze Hükûmetlerin Doğu-Güneydoğu Anadolu Politikaları, Konya Mikro Yayınları.

Koçak, C. (2010). Umumi Müfettişlikler. İletişim Yay. İstanbul.

Kopar, M. (2009). Cumhuriyet Halk Partisi Döneminde Doğu Anadolu'ya Yapılan Kamu Harcamaları ve Yatırımlar (1927-1950). Atam Yay. Ankara.

Köymen, M. (1941). Sinoloji Araştırmaları 1940-1941. DTCF Basımevi. Ankara.

Mustafa, Ş. (2015). Hasan Tahsin Uzer'in Hayatı, İdari ve Siyasî Faaliyetleri. Atam Yay. Ankara.

Öğün, T. Unutulmuş Bir Göç Trajedisi, Vilayât-ı Şarkıye Mültecileri (1915-1923). Babil Yayıncılık. Ankara.

Örgeevren, A.S. (2002). Şeyh Sait ve Şark İstiklâl Mahkemesi. Yay. Haz.: Osman Selim Kocahanoğlu. Temel Yay. İstanbul.

Öztürk, S. (2008). İsmet Paşa'nın Kürt Raporu. Doğan Kitap. İstanbul.

Prens Süreyya Bedirhan. (1994). Kürt Davası ve Hoybun. Çev.: Dilara Zîrek. Med Yay. İstanbul.

Şadillili Vedat. (1980). Türkiye'de Kürtçülük Hareketleri ve İsyanlar 1. Kon Yay. Ankara.

Şimşir, B.N. (1991). İngiliz Belgeleriyle Türkiye'de "Kürt Sorunu" (1924-1938) Şeyh Sait, Ağrı ve Dersim Ayaklanmaları. 2. Baskı. TTK Basımevi. Ankara.

Toker, M. (1968). Şeyh Sait ve İsyanı. Ankara: Akis Yay.

Türkmen, İ. (2013). Doğu Kalkınması 1923-1946 Doğu İllerini Kalkındırmaya Yönelik Kamu Harcamaları ve Yatırımlar. Kömen Yay. Konya.

Uzer, T. "Doğu Ellerinde Başbakan". Tan, 29 Ağustos 1935.

Uzer, T. (1979). Makedonya Eşkıyalık Tarihi ve Son Osmanlı Yönetimi. TTK Yayınları. Ankara.

Yalvaç, C. (1965). Eczacılıkta Latince. Ankara Üniv.

Makaleler

Aydın, M. "Savaşın Bitirdiği Doğu Açılımı: Tahsin (Uzer) Bey’in Van Valiliği, (19131914)". Türk-Alman Tesadüfleri. H. Reind-Kiel, S.Kenan, Eds., ii, Berlin, 538-570.

Aydoğan, E. Üçüncü Umumi Müfettişliği'nin Kurulması ve III. Umûmî Müfettiş Tahsin Uzer'in Bazı Önemli Faaliyetleri. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi S: 33-34, Mayıs-Kasım 2004.

Beydilli, K. (2010). "Şark Meselesi". DİA, C 38, s.352-357.

Çiçek, K. (2015). Yeniköy İtilafnamesi: Reform mu Osmanlı'dan Çıkış Kapısının Anahtarı mı?. 19-20 Yüzyıllarda Türk Ermeni İlişkileri Kaynaşma-Kırgınlık-AyrılıkYeni Arayışlar 5-7 Ocak 2015 Uluslararası Sempozyum Bildiriler, C:1, 290-302. İstanbul. Değerli, E.S. (2008). "Ağrı İsyanlarında Yabancı Parmağı (1926-1930)". SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 18, s. 113-132.

Köse, R. (2020) “Cumhuriyet'in İlk On Yılında Doğu Vilayetlerinde Emniyet ve Asayişi Sağlama Faaliyetleri”, History Studies, Haziran 2020, 12/3, s. 1259-1292.

Köstüklü, N. (2000). "Şark Meselesi Atatürk ve Türk Dünyası". Türk Yurdu, C 20 (52), S 160, s.60-65.

Özdinç, A. (2020). Süheyl Ünver’in Defterinden Yakın Türk Eczacılık Tarihine Bakış. Turkiye Klinikleri J Med Ethics, 28 (1), 55-76.

Özkan, O. (1992). Atatürk Döneminde Sağlık Politikası, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye'nin Ekonomik Gelişmesi Semineri. Ankara.

Özmen, A. Genel Müfettişlikler Hakkında Bir Düşünce. İdare Dergisi, Ocak-Şubat 1947, Sayı: 184.

Pehlivanlı, H. (1996). Cumhuriyetin İlk Yıllarından Günümüze Doğu ve Güneydoğu Anadolu'nun Meseleleri: Örnek Raporlar Işığında Karşılaştırmalı Bir İnceleme. Değişen Dünya Dengeleri İçinde Askeri Ve Stratejik Açıdan Türkiye 23-25 Ekim 1995, İstanbul, Beşinci Askeri Tarih Semineri Bildirileri I, Genelkurmay Basım Evi, Ankara. 571-582.

Sarınay, Y. (1996). "Hoybun Cemiyeti ve Türkiye'ye Karşı Faaliyetleri". Atam Dergisi. Ankara.

Tekiner, H. (2010). Osmanlı eczacılığında bir kilometre taşı: İngiliz Eczanesi, İstanbul: Osmanlı Bilimi Araştırmaları, 11, 2010, 259-272.

Tezler

Köse, R. (2019). CHP ve DP Hükûmetleri Dönemlerinde Doğu ve Güneydoğu Anadolu Politikaları, Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, SBE. İstanbul.

Taş, S. (1997). Umumi Müfettişlikler, Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.

İndir

Yayınlanmış

2021-02-27

Nasıl Atıf Yapılır

KÖSE, R. . (2021). Tahsin Uzer’in Doğu Vilayetlerini Kalkındırmaya Dair Gerçekleşemeyen Bir Projesi: Üniversite Öğrencilerinin ve Meslek Erbabının Doğu İlleri Seyahati . Türk İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 16(31), 167–196. Geliş tarihi gönderen https://timad.com.tr/index.php/timad/article/view/57