Türk-İslâm Medeniyetinde Spor Kültürü:  Okçuluk, Binicilik ve Güreş Özelinde Olgular

Mehmet  GÜL; Oğuzhan  GÜL

Yazarlar

Mehmet GÜL Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Spor Bilimleri Fakültesi https://orcid.org/0000-0002-3080-5155
Oğuzhan GÜL Sivas Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bil. Ens. Beden Eğt. ve Spor ABD https://orcid.org/0000-0001-8048-6140

Anahtar Kelimeler:

Türk-İslâm Medeniyeti, spor, okçuluk, binicilik, güreş

Özet

Türk medeniyeti var olduğundan beri, sporla iç içedir. Türk medeniyetinin yaşam şartları, sporun uygulanış formatına da doğrudan etki etmiştir. Medeniyet kavramı asırlardan beri süzülüp gelen bir topluluğun millet olarak tanımlanmasında önemli unsurlardan biri olarak görülmektedir. Teorik olarak “şehirli olma” anlamına gelen medeniyet kavramı bir dünya görüşünün zaman ve mekân boyutunda tezahür etmesi olarak tanımlanmaktadır. Kadim toplumlarda, varlığı tam olarak görülen medeniyet olgusu farklı biçimlerde işlenmiştir. Türk-İslâm medeniyetinin yapısı toplum ve devlet önceli bir yapıya sahiptir. Türk İslâm coğrafyasında medeniyet algısı, toplum içerisinde yer alan her bir ferdin kâmil insan olma ufkuna ulaşmak için diğerine önceleme, saygı gösterme, diğerinin haklarını kendisinden üstün görme, adalet, iyilik yardımlaşma, vatanseverlik gibi duyguların temel alındığı bir felsefe üzerine kuruludur. Dolayısıyla bu araştırmada; Türk-İslâm medeniyetinin Geleneksel Türk Sporları üzerine etkisinden bahsedilmiştir. Araştırmada literatür tarama yönteminden yararlanılmıştır. Veri toplama aracı olarak; ilgili kaynak taraması yapılarak gerekli bilgiler elde edilmiştir. Sonuç olarak; Türk toplumlarının bütün medeniyet unsurlarında olduğu gibi sporda da bu felsefeden hareket edilmektedir. Geleneksel Türk sporlarının yapısının baskın olarak medeniyet tasavvurundan beslendiği söylenebilir. Türklerde geleneksel sporlar temelde üç alanda kategorize edilmiştir. Bu kategoriler binicilik, atıcılık ve güreş olarak görülmektedir. Söz konusu spor kategorilerinde uygulanan spor kurallarının, sporcu seçimlerinin, sporcunun yetişme süreçlerinin çoğunda Türk-İslâm medeniyetinin etkisi olduğu görülmektedir.

Referanslar

Abramzon, S.M. (1971). “Kirgizi i ih istoriko-kulturniye; etnogenetiçeskiye svyazi”, SSR., Leningrad, s: 1-12.

Basilov N.V. & Zirin, M.F. (1989). “Nomads of Euroasia”, (eng. Çev), Seattle, WA. s.: 33.

Biç, H.M. (1944). “Türk Güreşi Yağlı Güreş”, İstanbul, Marmara Basımevi, 1944.

Biçurin, N.Y. (1950). “Sobraniya svedeniy o narodah, ağabeytavşih v sredney Azii v drevniy vremena”, Leningrad, s. 110-112.

Bilgin, O. (1994). “Kırkpınar Deyince”, Motif Basım, İstanbul, s: 24, 43.

Çubukçu, İ.A. (1987). “Türk- İslâm Kültürü Üzerinde Araştırmalar ve Görüşler” Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.

Delice, H. (2011). “Kırkpınar Türklerde Spor Anlayışı ve Kırkpınar Ruhu”, İstanbul, Babıâli Kültür Yayıncılığı.

Dervişoğlu, M. (2012). “Kırkpınar Güreşleri’nin Halk bilimsel Açıdan İncelenmesi”, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Edirne.

Doğan, A. (2017). “Osmanlıda Kemankeşlik (Okçuluk) ve Ahilik Ritüelleri”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Beden Eğitimi ve Spor Anabilim Dalı, Doktora Tezi.

Doğan, A., Türkmen, M. & Gül, M. (2017). Unutulmaz Geleneksel Sporlarımızdan Atlı Tura Oyunu. Uluslararası Türk Halkları Geleneseksel Oyunlar ve Sporlar Sempozyumu. s.: 132-133.

Erkal, E.M. (1995). “Sosyoloji”, Der Yayınları, İstanbul, s.259. Evliya Çelebi. “Seyahatname”, Cilt 1, s: 581.

Gül, M., Türkmen, M., Doğan, A., Soygüden, A. (2016). “Lost Tradition in Kirkpinar Oil Wrestling: Importance of Kispet and Ceremony of Kispet Wearing”, IJWS, 5:1, s: 52-55.

Gül, O., Gül, M., Soygüden, A. (2018). “Geleneksel Yağlı Güreşler ve "Peşrev Çekme" Ritüelleri”, III. Uluslararası Türk Halklarının Geleneksel Spor Oyunları Sempozyumu, Tam Metin Bildiri Kitapçığı, s: 587-602.

Güven, Ö. (1999). Özbay Güven’in Hilmi Girek ile 07.12.1996 Yılında Ankara’da yaptığı görüşmeden alınmıştır.

Güven, Ö. (2003). “Geleneksel Okçuluk ve Güreş Sporunda Ahiliğin Etkileri”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi s: 27.

İmamoğlu, O., Çebi, M., İslâmoğlu, İ. & Yamak, B. (2018). Osmanlı İmparatorluğunda Spor Tekkeleri ve Kulüpleşme, Uluslarası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Sayı, 11, s: 908-912.

Kafesoğlu, İ. (1984). "Milli Kültür-Siyaset İlişkisi", Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 4 (1).

Kafesoğlu, İ. (1987). “Türk Bozkır Kültürü”, TKAEY, Ankara, s: 204-209.

Kahraman, A. (1989). “Cumhuriyete Kadar Türk Güreşi I”- Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları, 1989.

Karahüseyinoğlu, M.F. (2008). Geleneksel Türk spor kamuoyunun profilinin belirlenmesi. Sport Sciences, 3(2), s: 66-74.

Kalın, İ. (2010). “Dünya Görüşü, Varlık Tasavvuru ve Düzen Fikri: Medeniyet Kavramına Giriş”, Dîvân Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, Cilt 15 Sayı 29, s: 1-61.

Köse, M. (1990). Edirne- Kırkpınar ve Yağlı Güreş, Polat Ofset, İstanbul, s: 87.

Küçük, M.A. (2018). İslâm Öncesinden Sonrasına Türk Geleneğinde Bir Yaşam Stili:“Okçuluk”. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), Sayı, 4, s: 178-191.

Ozankaya, Ö. (1984). “Toplumbilim Terimleri Sözlüğü”, Savaş Yayınları, Ankara. Ocak, A.Y. (2019). “İslâm-Türk inançlarında hızır yahut Hızır-İlyas kültü”. Timaş Yayınları.

Özbil, A. (2009). “Kispet ve Kispet Ustalığı”, Acta Turcica Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, y:2/2, s: 86, 87.

Potapov, L.P. (1995). “Drevniy obıçay, otrajayuşiy pervobıtnoobşinnıy bıt koçevnikov”, Tyurkol Sbornik AN SSSR., No: 1, S. 2-4, 13, 175.; tı, s.: 110-112.

Potapov, L.P. (1969). “Oçevki noradnoya bıta Tuvintsey”, Akademiya nauk, SSSR., Moskova, s: 27-31.

Pekolcay, A.N. (1997). “Karahanlılar Dönemi Türk Edebiyatında Türklük ve Müslümanlıkla İlgili Unsurlar” Uluslararası Osmanlı Öncesi Türk Kültürü Kongresi Bildirileri, 4-7 Eylül 1989, (Yay. Hazırlayanlar: A.A. Yasa –S.O. Atılgan), AKMY.: 19, Ankara, s: 254-255.

Reichl, K. (2002). “Türk Boylarının Destanları”, (Çev. Metin Ekici), AKDTYK. TDKY.: 805, Ankara, s: 15-17.

Sümer, F. (1983). “Türklerde Atıcılık ve Binicilik”, TDAVY.: 5, İstanbul, s: 4-6.

Şahin, F.M., Okut, S., Genç, A. (2017). Unutulmaya Yüz Tutmuş Geleneksel Oyunlardan Kabah Oyunu. Uluslararası Türk Halkları Geleneksel Oyunlar- Sporlar Sempozyumu. s: 108-111.

Şeker, M. (2008). Türk Kültürünün Etkileşiminin Tarihi Tecrübedeki Yeri. Türkİslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, Sayı 6, s: 25-37.

Temizoğlu, K. Ata Sporu Yağlı Güreş ve Kırkpınar, Mehmet Tunagur Yayınevi s: 66.

Türker, H.A. (1971). “Türklerde Atçılık: Dün-Bugün”, Güzel İstanbul Matbaası, Ankara.

Türkmen, M. (2017). “III. Uluslararası Türk Halkları Geleneksel Türk Sporları Sempozyumu”, Açılış Konuşması.

Türkmen, M. & Canuzakov, K. (2017). Kızgız Milli Binicilik Oyunları Hakkında: Dahili ve Harici Araştırmacı Görüşleri, Uluslararası Geleneksel Sporlar ve Oyunlar Sempozyumu. Kaharamanmaraş. s: 313-317.

Türkmen, M. (2007). “Geçmişten Günümüze Türkler’de kökbörü / Ulak-Tartış / Buzkaçi /Torpak Tartış / Kökpar Oyunu”, Türk Dünyası Araştırmaları, Ocak-Şubat, S:166, s: 95-108.

Uçar, N. (1998). “Ak ve Kara Günlerde At”, TDTD., S. 23, Kasım, s: 23.

Uyanık, M. (2016). “Yeni Bir Türk-İslâm Medeniyeti Tasavvuru İçin Hoca Ahmed-i Yesevî ve Yönteminin Önemi”, Diyanet İlmi Dergi, Sayı, 54 s: 1-25.

Ünver, A.F. (2006). “Antik Çağdan Modern Olimpiyatlara Binicilik Sporu ve Türk Biniciliğinin Olimpik Gelişimi”, Gazi Üniversitesi, Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi, Ankara.

Üregen, A. (1998). “Medeniyet Kavramı Etrafında Yeni Tartışmalar: Medeniyetler Çatışması Mı?”, Journal of Economy Culture and Society, Sayı 25, s: 39 – 57.

Yazoğlu, A. (1992). “Balkanlardaki Türk Yağlı Güreşleri Kırkpınar I-II”, Özofset, Edirne.

Yücel, Ü. (1999). “Türk Okçuluğu”, Atatürk Yüksek Kurumu, Atatürk Kültür Merkezi yayını:182, Ankara, s: 35.

Will D. (1931). “Medeniyetin Temelleri”, Çeviri, Muallimoğlu, N. (1978). Boğaziçi Yayınları, İstanbul, s: 16-20.

Hadis Kaynakları

Müslim: 7/125

Tabakat: 3/139

İnternet Kaynakları

Web 1: http://ayokculuk.blogspot.com/2017/06/okculuga-giris.html (E.T.: 20.06.2019)

Web 2: http://ottomantirzen.com/tag/menzil-oku/ (E.T.: 20.06.2019)

Web 3: https://serhname.com/binicilik-cundilik/ (E.T.: 20.06.2019)

Web 4: https://pehlivanblog.wordpress.com/tag/kispet/ (E.T.: 20.06.2019)

Web 5: https://pehlivanblog.wordpress.com/2016/11/24/kispet-giyme-toreni/ (E.T.: 20.06.2019)