Osmanlı Toplumunda Mahallenin Dışındakiler: Bekâr Odaları ve Bekârlar

Özet

Bekâr kelimesi Türkçe sözlükte sadece evlenmemiş kimse olarak
tanımlanmamıştır. Bu tanımının yanı sıra evli olduğu halde ailesinden ayrı,
yalnız yaşayan kimse olarak da tanımlanmıştır. Hatta bu iki tanıma çiftlik
işlerinde çalışan işçi, rençber, uşak, hizmetçi, parayla tutulan sığırtmaç ve en
nihayetinde işsiz, boş eklenmiştir. Aslında bütün bu tanımlar bekârın ne demek
olduğundan ziyade toplumda nasıl tanımlandığından, toplumun bekârlara olan
bakış açısından bahsetmektedir. Bu nedenle bekârlar Osmanlı şehir
yapılanmasının en küçük birimi olan mahallenin içine alınmayan, dolayısıyla
toplumun dışında tutulan kimseleri ele almaktadır. Mahallenin dışında tutulan
bekarlar kendilerine ancak toplumun marjinal grupları arasında yer
bulabilmişlerdir. Kendilerine kefil bulduklarında bir nebze rahat eden ama hep,
her an suç işleyecekmiş ya da suça meyilli imiş gibi değerlendirilen kimseler
olan bekârlar bu sebeple olmalı belgelere sorun çıkaran kişiler olarak
yansımışlardır. Bu çalışmada mekân ile mekânı kullanan, mekânda yaşayan
insanların yaşamlarını, toplumun bu mekânlara bakış açısını, insanla mekânın
nasıl bütünleştirildiğini ve bu bütünleştirici bakış açısının bir mekânı zorunlu da
olsa yaşam alanı seçmek zorunda kalan insanlar üzerindeki etkileri ele
alınmıştır. Yine bu bildiri de toplumsal statüleri ve gelirleri gereği bu odaları
seçmek zorunda kalan insanların nasıl toplumun marjinal gruplarından biri
olarak algılandığını ve bu algılamanın onları nasıl etkilediğini analiz etmeye
gayret edeceğim. Böylece toplumun bir kesimini anlamaya dair katkı yapmayı
amaçlamaktayım. Bunun için Osmanlı arşiv belgelerini, dönemin kaynaklarını
kullanacağım.