Ortaçağ Türk-İslâm Dünyasında Mizahın Seyirlik ve Dilbaz Ustaları: Saray Maskaraları
Özet Görüntüleme: 247
/ 
PDF İndirme: 98
Anahtar Kelimeler:
Ortaçağ, Maskara, Mizah, SarayÖzet
Maskaralar taklit, hikâye, şaka, alay ve yergi yoluyla içinde bulundukları ortamı neşelendiren, hizmetine girdikleri kişileri eğlendiren güldürü ustaları ve oyuncularıydılar. Kıvrak bir zekâya sahip oldukları aktarılan hikâyelere bakılarak kolayca anlaşılabilir. Kaynaklarda maskaradan başka soytarı, cüce, delkak, mudhik kelimeleri de geçmektedir. Maskaralığın tarihi ise çok eski çağlara kadar gider. Geçimlerini, meslek haline getirdikleri bu iş ile sağlayan maskaralar, firavunların sarayında, Avrupa’da eğlencelerde, tiyatroda ve gerek batı gerekse doğuda saraylarda görülmüşlerdir. Araştırmanın amacı Ortaçağ Türk-İslâm dünyasında bir meslek olarak maskaralık ve maskaralar hakkında bilgi vererek özellikle hükümdarların hizmetine giren maskaraların hükümdarlarla olan ilişkilerine ışık tutmaktır. Çalışma sonucunda, maskaraların güç, otorite ve servet sahibi kişilerin, bilhassa hükümdarların hizmetine girdikleri, onlara son derece yakın oldukları, şakalarından, söz ve taklitlerinden dolayı mazur görüldükleri ve cezalandırılmadıkları ortaya konulmuştur. Cüretkârlık mesleklerinin olmazsa olmazıydı. Ancak yine de az olmakla birlikte uyarı veya ceza aldıklarını gördüğümüz maskaralar vardır. Onlar bizden önceki dünyanın eğlence hayatının önemli bir parçasıydılar.
Referanslar
AHMED B. MAHMUD, 1977, Selçuk-Nâme, cilt: I-II, hazırlayan: Erdoğan Merçil, Tercüman 1001 Temel Eser, İstanbul.
AND, M., 1982, Osmanlı Şenliklerinde Türk Sanatları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
_______, 1999, “Soytarı: Tiyatronun Yaşam Suyu”, Sanat Dünyamız, sayı: 74, kış, s. 127-135.
ANNA KOMNENA, 1996, “Alexiad. Anadolu’da ve Balkan Yarımadası’nda İmparator Alexias Komnenos Dönemi’nin Tarihi. Malazgirt Sonrası”, çeviren: Bilge Umar, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
ANONİM, 1992, “Tevârih-i Âl-i Osman”, –F. Giese neşri-, hazırlayan: Nihat Azamat, İstanbul.
BERTRANDON DE LA BROQUİÈRE, 2000, “Bertrandon de la Broquière’in Denizaşiri Seyahati”, editör: Ch. Schefer, sunuş: Semavi Eyice, çeviren: İlhan Arda, Eren Yayınları, İstanbul.
BUNDÂRÎ, 1999, “Irak ve Horasan Selçukluları Tarihi”, çeviren: Kıvameddin Burslan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
CEZERÎ, 2002, “El-Câmi’ Beyne’l-ilm ve’l-‘Amel en-Nâfî’ fî es-Sınaâ’ti’l-hiyel”, hazırlayan: Sevim Tekeli-Melek Dosay-Yavuz Unat, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
CÜVEYNÎ, 1998, “Tarih-i Cihangüşa”, çeviren: Mürsel Öztürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
DEVLETŞAH, 2011, “Şair Tezkireleri”, çeviren: Necati Lugal, Pinhan Yayınları, İstanbul.
DİKİCİ, A. E., 2014, “Saltanat Sembolü Olarak “Farklı” Bedenler Osmanlı Sarayında Cüceler ve Dilsizler”, Toplumsal Tarih, sayı: 248, Ağustos, s. 16-25.
GENÇ, Ö., 2012, “Ortacağ Avrupasının Dini ve Sosyal Hayatına İliskin Bir Bildiri: Duplex Legationis Edictum”, Tarih Araştırmaları Dergisi, cilt: 31, sayı: 51, s. 39-62.
İBN BÎBÎ, 1996, “El Evamirü’l-Ala’iye Fi’l-Umuri’l-Ala’iye (Selçuk Name)”, cilt: I-II, çeviren: Mürsel Öztürk, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
İBN HALDUN, 2004, “Mukaddime”, cilt: I, çeviren: Halil Kendir, Yenişafak Yayınları, İstanbul.
İBN KESÎR, 1995, “El-Bidaye ve’n-Nihaye Büyük İslâm Tarihi”, cilt: X, çeviren: Mehmet Keskin, Çağrı Yayınları, İstanbul.
______, 2000, “El-Bidaye ve’n-Nihaye Büyük İslâm Tarihi”, cilt: XIII, çeviren: Mehmet Keskin, Çağrı Yayınları, İstanbul.
İBNÜ’L-CEVZÎ, 2005, “Sıbt İbnü’l-Cevzî’nin Mirâtü’z-Zâman Fî Tarihi’l-Âyan Adlı Eserindeki Selçuklularla İlgili Bilgiler III, Sultan Melikşah Dönemi”, Prof. Dr. Ali Sevim Makaleler, cilt: II, hazırlayan: E. Semih Yalçın-Süleyman Özbek, Berikan Yayınları, Ankara, s. 287-435.
İBNÜ’L-ESÎR, 1987, “İslâm Tarihi El Kâmil Fi’t-Tarih Tercümesi”, cilt: X, çeviren: Abdülkerim Özaydın, redaktör: Mertol Tulum, Bahar Yayınları, İstanbul.
______, 1987, “İslâm Tarihi El Kâmil Fi’t-Tarih Tercümesi”, cilt: XI, çeviren: Abdülkerim Özaydın, redaktör: Mertol Tulum, Bahar Yayınları, İstanbul.
______, 1989, “İslâm Tarihi El Kâmil Fi’t-Tarih Tercümesi”, cilt: I, çeviren: Abdullah Köşe, redaktör: Mertol Tulum, Bahar Yayınları, İstanbul.
______, 1991, “İslâm Tarihi El Kâmil Fi’t-Tarih Tercümesi”, cilt: VIII, çeviren: Ahmet Ağırakça, redaktör: Mertol Tulum, Bahar Yayınları, İstanbul.
İBNÜ’L-VERDÎ, 2017, “Bir Ortaçağ Şairinin Kaleminden Selçuklular”, tercüme ve notlar: Mustafa Alican, Kronik Yayınları, İstanbul.
KAZVÎNÎ, 2015, “Târîh-i Güzîde (Zikr-i Pâdişâhân-i Selçukiyân)”, editör: Erkan Göksu, (hazırlayan: Ayşe Ayna, Bilal Şahin, Ayşe Alhan, Sevgi Kübra Akdemirel, Ayşe Tepe, Sibel Temiz), Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
KURTDERE TOK, Ö., 2009, “Soytarı-Ressam İlişkisi”, Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
KÜLCÜ, R., 2005, “Ortaçağ Anadolu’sunun Büyük Mühendisi El-Cezeri”, Akademia Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi, cilt: 1, sayı: 1, s. 1-9.
MEHMED NEŞRÎ, 1949, “Kitâb-ı Cihan-Nümâ Neşrî Tarihi”, cilt: I, hazırlayan: Reşit Unat-Mehmet Altay Köymen, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
MERÇİL, E., 2011, “Selçuklular’da Saraylar ve Saray Teşkilatı”, Bilge Kültür Sanat Yayınları, İstanbul.
MEVLÂNÂ, 2007, “Fîhi Mâ Fîh”, çeviren: Meliha Ülker Anbarcıoğlu, Ataç Yayınları, İstanbul.
MUTÇALI, S., 1995, “Arapça-Türkçe Sözlü”k, Dağarcık Yayınları, İstanbul.
ÖKTEN, S., 1993, “Cezerî”, DİA, cilt: VII, s. 505-506.
PRISCUS, 2017, “Attila’nın Sarayı’nda Bir Romalı Grek Seyyahı Priskos’a Göre Avrupa Hunları”, çeviren: Ali Ahmetbeyoğlu, Yeditepe Yayınları, İstanbul.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
Dergimizde yayımlanan makaleler, 