Milliyetçi Bir Din Adamı: Abdülgafur Iştın (1882-1951), Kuva-yı Milliye’den Meclise


Özet Görüntüleme: 410 / PDF İndirme: 261

Yazarlar

DOI:

https://doi.org/10.5281/zenodo.7563909

Anahtar Kelimeler:

Abdülgafur Iştın, Balıkesir, Milli Mücadele, Türkiye Büyük Millet Meclisi, kongre

Özet

Milli Mücadele sürecinde pek çok din görevlisi gibi, Müftüzade Abdülgafur Iştın da önemli görevler üstlenmiştir. Kendisi, dönem itibariyle oldukça kritik bir nokta da yer alan Balıkesir şehrinde, Kuva-yı Milliye’nin kuruluşu, yapılan toplantı ve kongrelerde nitelikli hizmetlerde bulunmuştur. Din görevlisi olması hasebiyle halkın üzerinde sağladığı maneviyat ile Milli Mücadele’ye önemli katkılarda bulunmuştur. Abdülgafur Iştın, bu zorlu evrede halkı sadece manevi yönden etkilememiş, aynı zamanda siyasi kişiliğiyle de ön plana çıkmıştır. Kendisi, hem Meclis-i Mebusan, hem de Türkiye Büyük Millet Meclisi döneminde milletvekilliği yapmıştır. Özellikle Türkiye Büyük Millet Meclisi ilk döneminde yeni devletin gelişmesine yönelik pek çok uzun konuşması mevcuttur. Biz bu çalışmamızda, Abdülgafur Iştın’ın hayatı, Milli Mücadele’ye katkısı ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki faaliyetlerini ele alarak değerlendireceğiz. Araştırma esnasında, arşiv vesikaları, zabıt cerideleri, sözlü tarih ve araştırma kaynaklarından faydalanılmıştır.

Referanslar

Arşiv Vesikaları

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA), 30.10.0.0/5-29-38,1923.

BCA, 30.10.0.0/80-529-7,1923.

BCA, 30.10.0.0/195-334-13, 1926.

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Umur-ı Mahalliyye ve Vilayat Müdürlüğü (DH. UMVM), 62/22, 11.2.1334 (19 Aralık 1915).

Gazeteler

İzmir’e Doğru, 30 Kasım 1919, No:5.

T.C. Resmi Gazete, 4.04.1921, Sayı:9.

Görüşülen Kişiler

Firuz Filiz Doğan ile 20.10.2022 tarihinde yapılan görüşme.

Mehmet Faiz Arabacıoğlu 20.10.2022 tarihinde yapılan görüşme.

Hakan Arabacıoğlu ile 20.10.2022 tarihinde yapılan görüşme.

Araştırma ve İncelemeler

Akarslan, M. (1996). Milli Mücadele Dönemi’nde Balıkesir’de Kamuoyunun Oluşması ve Hey’et-i Merkeziye Karar Defteri, Atatürk Yolu Dergisi, Cilt: 5, Sayı:17, 1-24.

Akarslan, M. (1998). Türk Milli Mücadelesi’nin Balıkesir Cephesi, Ankara: Öteki Yayınevi.

Akın, R. (2001). TBMM Devleti (1920-923) Birinci Meclis Döneminde Devlet Erkleri ve İdare, İstanbul:İletişim Yayıncılık.

Albayrak, M. (1998). Milli Mücadele Dönemi’nde Batı Anadolu Kongreleri (17 Mart-1919-2 Ağustos 1920), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi.

Ayhan, A. (1990). İzmir’in İşgali Sırasında Balıkesir, Milli Mücadele’de Balıkesir, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.

Bolak, A.A. (1990). Balıkesir’de Kuvâ-yi Milliye Çalışmaları (Balıkesir Hey’et-i Merkeziyesi), Milli Mücadele’de Balıkesir, Istanbul: Türk Dünyası Araştırma-ları Vakfı.

Bolak, M.V. (1990). Milli Mücadele’de Balıkesir, Milli Mücadele’de Balıkesir, İstan-bul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.

Cebesoy, A.F. (2007). Siyasi Hatıralar Büyük Zaferden Lozan’a Lozan’dan Cum-huriyete, İstanbul: Temel Yayınları.

Çarıklı, H. M. (1967). Balıkesir ve Alaşehir Kongreleri ve Hacim Muhittin Çarıklı’nın Kuvayı Millîye Hatıraları (1919-1920), Ankara:Ankara Üniversitesi Basımevi.

Çarıklı, T. (1990). “Balıkesir Harekât-ı Millîye Redd-i İlhak Hey’etince Tertip Edilen Kongrelerde Alınan Kararların Yeni Türk Devleti’nin Kuruluşundaki Etkileri”, Milli Mücadele’de Balıkesir, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.

Çelebi, M. (2019). Bir İtalyan Gazetecinin Kaleminden İzmir’in İşgali, Çağdaş Tü-rkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı: İzmir’in İşgali, Cilt:XIX, 131-154.

Çoker, F. (1993). Türk Parlamento Tarihi Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem 1919-1923, Cilt III, Ankara: Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları No:6.

Çolak, F. (2015). Son Osmanlı Mebusan Meclisi’nde İzmir Vekilleri ve Faaliyetleri, Tarih Okulu Dergisi, Y.8, Sayı:XXII, 189-212.

Demirel, A. (2010). İlk Meclis’in Vekilleri Milli Mücadele Döneminde Seçimler, İstan-bul: İletişim Yayınları.

Demirel, A. (2011). Birinci Meclis’te Muhalefet İkinci Grup, İstanbul: İletişim Yayın-ları.

Eren, M. (1990). Balıkesir İl Müftüleri ve Tarihi Kitabeler, Balıkesir: İnce Ofset.

Gökbilgin, M.T. (2020). Milli Mücadele Başlarken Mondros Mütarekesi’nden Büyük Millet Meclisi’nin Açılmasına, İstanbul: Kronik Kitap.

Gökçen, S. (2016). Milli Mücadele’de Yunan İşgallerinin Genel Karakteri, Cum-huriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 23, 89-111.

Gülmez, N. ve Önder, M. (2013). Alaşehir Kongresi’nde Bir Belediye Başkanı: Galip Bey, Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 116-130).

Iştın, A. (13.05.1920). Seçim Mazbatası, TBMM Arşivi. https://www5.tbmm.gov.tr/eyayin/GAZETELER/WEB/MAZBATALAR/TBMM/d01/SM_249_1_1.pdf 22.10.2022.

Iştın, M.M. (14.11.1951-5.05.1954-9.05.1960). Hâl Tercümesi, TBMM Arşivi. https://www5.tbmm.gov.tr//develop/owa/mazbatalar.sonuc 23.10.2022.

Iştın, M.M. (14.11.1951-5.05.1954-29.10.1957). Seçim Mazbatası, TBMM Arşivi. https://www5.tbmm.gov.tr//develop/owa/mazbatalar.sonuc 23.10.2022.

İlgürel, M. (1999). Milli Mücadele’de Balıkesir Kongreleri, İstanbul: Atatürk Araştır-ma Merkezi.

Karaca, F. (2000). “İmtiyaz Madalyası”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt: 22, İstan-bul:Türk Diyanet Vakfı.

Kepecioğlu, K. (1999). Tarih Lûgati Osmanlı Tarih Deyimleri ve Temel Terimleri Sözlüğü, Ankara: 21. Yüzyil Yayınları.

Koca, F. (2006). “Musa Kâzım Efendi”, TDV İslam Ansiklopedisi, Cilt:31, İstan-bul:Türk Diyanet Vakfı.

Konukçu, E. (2000). Alaşehir Kongresi (16-25 Ağustos 1919), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.

Özalp, K. (1998). Milli Mücadele 1919-1922, Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Özdemir, N. (2018). “Cumhuriyet Döneminde Yurttaşlık Bilincini Arttırmaya Yönelik Verilen Madalyalar”, XVIII. Türk Tarih Kongresi-Hatıralar, Biyografiler, Otobiyografiler-Tarihçilik, Cilt: 7, 523-544.

Özer, F. (1998). Milli Mücadele’de Balıkesir, İstanbul Üniversitesi, (Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi).

Sarıkoyuncu, A. (2007). Milli Mücadelede Din Adamları I, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.

Selek, S. (2020). Milli Mücadele Ulusal Kurtuluş Savaşı, İstanbul: Doğan Kitap.

Selvi, H. (2007). İşgal ve Protesto: İzmir’in İşgali İle İlgili Protesto Telgrafları (15 Mayıs 1919-30 Temmuz 1919), İstanbul: Değişim Yayınları.

Selvi, H. ve Cırık, B. (2020). Milli Mücadele’de TBMM’ye Anadolu’dan Çekilen Telgraflar, Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları No: 162.

Sofuoğlu, A. (1994). Kuva-yı Milliye Döneminde Kuzeybatı Anadolu, Ankara: Genel Kurmay Başkanlığı.

Şimşir, N. (2022). Balıkesir’in Kuvâ-yı Milliye Kahramanlarından Zarbalı Hulusi Bey, İstanbul: Post Yayınevi.

TBMM Zabıt Cerideleri Devre 1.

Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1989). Ege'deki Sivil Direnişten Kurtuluş Savaşı'na Geçerken Uşak Heyet-i Merkeziyesi ve İbrahim (Tahtakılıç) Bey, Ankara: Türk Tarih Kurumu.

Turan, M. (2006). Yunan Mezalimi İzmir, Aydın, Manisa, Denizli 1919-1923, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.

Üner, M. (2020). General Kemal Balıkesir’in Kuva-yı Milliye ve İstiklâl Savaşı Hatırala-rı, İstanbul: Post Yayınevi.

İnternet Kaynakları

https://www.sabah.com.tr/sozluk/tarih/istanbul-medreselerinin-genel-adi-drul-hilfetil-aliyye-medresesi 28.10.2022.

İndir

Yayınlanmış

2023-02-13

Nasıl Atıf Yapılır

Üner, M. (2023). Milliyetçi Bir Din Adamı: Abdülgafur Iştın (1882-1951), Kuva-yı Milliye’den Meclise. Türk İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 18(35), 49–72. https://doi.org/10.5281/zenodo.7563909

Sayı

Cilt 18 Sayı 35 (2023): Türk İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi

Bölüm

Makaleler

Lisans

Telif Hakkı (c) 2023 Türk İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi

Creative Commons License

Bu çalışma Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License ile lisanslanmıştır.