Tarihçiliğimizin Kurumsallaşması ve Bir Kültür Milliyetçisi Ahmed Zeki Velidi Togan


Özet Görüntüleme: 219 / PDF İndirme: 77

Yazarlar

  • Fahri ÖZTEKE Batman Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü

Anahtar Kelimeler:

Vakanüvislik, Türk Tarih Kurumu, II. Meşrutiyet, Atatürk

Özet

Altay Dağlarının eteklerine dikilmiş yazıtlarla başlamış Türk tarihçiliği, İslamiyet’in kabulünden sonra Arap ve Farslıların gölgesinde kalarak gelişmiştir. Osmanlı Devletinde XVII. yüzyılda vakanüvisliğin tesisi ile tarihçiliğimiz kurumsal bir kimlik kazanmaya başlamıştır. Baskın unsur Türkler olmasına rağmen Osmanlı Devleti zamanında milli bir tarih anlayışından söz etmek mümkün olmamıştır. Çağdaşlaşma tarihimizde kırılma anı sayılan II. Meşrutiyet Döneminde tarihçiliğimiz, daha yerli ve daha bilimsel bir kimlik kazanmaya başlamıştır. Batılı devletlerle kıyaslandığında geç kalınmış sayılsa da Türk tarihçiliğinin milli bir anlayışla bilimsel olarak kurumsallaşması Atatürk Dönemi’nde gerçekleşmiştir. Atatürk’ün kurdurduğu Türk Tarih Kurumu, 1200 yıldan fazla geçmişe sahip tarihçiliğimizi temsil eden çatı bir yapı olmayı başarmıştır. Asılsız biçimde, çağdaşlaşma hamleleri ve Türk Tarih Kurumu ile muhalifmiş gibi gösterilse de A. Zeki Velidi Togan XX. yüzyılda tarihçiliğimizin ileriye götürülmesinde en fazla uğraş vermiş birkaç isimden birisi olmuştur. 

Referanslar

Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi(16. 6. 1936). 490.01.3.15.29. Evrak Sayı No: 1019.

Genelkurmay Başbakanlığı ATASE Arşivi(10 Aralık 1937). 111. 1-88.

Belgesel Nitelikli Kaynaklar

--------, 1997, “Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri”, 5. Baskı, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.

-------, 1935, “Düstur”, (14 Haziran 1935), Tertip: 3, Cilt: 16, Kanun No: 2795.

-------, 1932, “T.C. Maarif Vekâleti”, Birinci Türk Tarih Kongresi, Konferanslar, Müzakere Zabıtları, Ankara.

------, 2010, TTK, Birinci Türk Tarih Kongresi, 2-11 Temmuz 1932, Konferanslar Müzakere Zabıtları, Ankara.

------, 2010, TTK, İkinci Türk Tarih Kongresi, İstanbul: 20-25 Eylül 1937 Kongrenin Çalışmaları, Kongreye Sunulan Tebliğler, Ankara.

------, 2014, TTK, 2014, Türk Tarih Kurumu Yayın Kataloğu, Ankara.

Gazeteler ve Süreli Yayınlar

Akşam (12 Nisan 1931). Ocak Kurultayı Toplandı, Sayı: 4991, s. 1.

Bilgi Mecmuası.

Cogito.

Cumhuriyet (2 Temmuz 1932), “İlk Mili Tarih Kurultayı Bugün Toplanıyor”, Sayı: 2334, s. 3.

Erdem Dergisi.

--------, 1931, Hâkimiyeti Milliye (1 Haziran 1931), “Vander Hoster’in Atatürk’ün Yürüttüğü Tarih Çalışmalarıyla İlgili Görüşleri”, Sayı: 3563, s. 1.

İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi.

Karadeniz Araştırmaları Dergisi.

Töre Dergisi.

Türk Tarih Encümeni Mecmuası.

Türk Yurdu Mecmuası.

Uluslararası Askeri Tarih Dergisi.

Ülkü Mecmuası.

Kitap ve Makaleler

AFYONCU, E., 2006, “Tanzimat Öncesi Osmanlı Tarihi Araştırma Rehberi”, İstanbul: Yeditepe Yayınevi, s. 105-108.

AKMAN, Ş. T., 2011, “Türk Tarih Tezi Bağlamında Erken Cumhuriyet Dönemi Resmi Tarih Yazımının İdeolojik ve Politik Karakteri”, Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Cilt: 1, Sayı: 1, s. 82.

AKURGAL, E., 1956, “Türk Tarih Tezinin Ortaya Konulmasındaki Sebepler”, Belleten, Cilt: 20, Sayı: 80, s. 582.

ARIKAN, Z., 1991, “Osmanlı Tarih Anlayışının Evrimi”, Edebiyat Fakültesi Basımevi, İstanbul, s.84.

ARSLAN, A., 2000, “İbn-i Haldun”, İstanbul: Vadi Yayınları, s. 54.

BABINGER, F., 1982, “Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri”, (Çev: Coşkun Üçok), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, s. 11.

BADEMCİ, A., 2010, “Cengiz ve Yasası Timur ve Tüzükatı”, İstanbul: Ötüken Neşriyat, s. 64.

----------, 2014, “Eski Türk Yazıtları’nda Tarih ve Sosyal Tarih Üzerine Bir Deneme”, Zonguldak: I. Uluslararası Türklerde Tarih Bilinci ve Tarih Yazıcılığı Sempozyumu, s. 32.

BAKIR, A., 2008, “Yazıcızade Ali’nin Selçukname İsimli Eserinin Edisyon Kritiği”, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, s. 2.

BAYKARA, T., 1971, “Ord. Prof. Dr. A. Zeki Velidi Togan”, Tarih, Sayı: 25, s. 199.

-----------, 1989, “Zeki Velidi Togan”, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 125.

-----------, 1993, “Doğumunun 100. Yılında Zeki Velidi Togan”, Tarih İncelemeleri, Cilt: 1, Sayı: 8, s. 234.

BEHAR, B., E., 1992, “İktidar ve Tarih: Türkiye’de Resmi tarih Tezinin Oluşumu”, Afa Yayıncılık, İstanbul, s. 81.

------------, 2011, “Bir Aidiyet Fermanı: “Türk Tarih Tezi””, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, İletişim Yayıncılık, İstanbul, Cilt: 6, s. 804.

BERKTAY, H., 1991, “Dört Tarihçinin Sosyal Portresi”, Tarih ve Toplum, Sayı: 54-55, s. 28.

BİNARK, İ., 1980, “Arşiv ve Arşivcilik Bilgileri”, Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi Dairesi Yayınları, Ankara, s. 192-238.

BURSALI MEHMET TAHİR, 1975, “Osmanlı Müellifleri”, (Haz: İsmail Özen), Meral Yayınevi, İstanbul, Cilt: 3, s. 84-90.

COPEAUX, E., 2006, “Türk Tarih Tezinde Türk-İslam Sentezi”, (Çev: Ali Berktay), İletişim Yayıncılık, İstanbul, s. 62.

ÇOKER, F., 1983, “Türk Tarih Kurumu Kuruluş Amacı ve Çalışmaları”, TTK Basımevi, Ankara, s. 3.

DÖNMEZ, C.; ORUÇ, Ş., 2006, “II. Meşrutiyet Dönemi Tarih Öğretimi (Tedrisat-ı İptidaiye Mecmuası’na Göre)”, Ankara: Gazi Kitabevi.

DURAK, S., 2016, “Zeki Velidi Togan’ın İlmi Hayatı, Din ve Tarih Görüşü”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 21.

ERDENTUĞ, N., 1981, “Türkiye’de Çağdaşlaşma Eğitim ve Kültür Münasebetleri”, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, s. 8.

ERGİN, M., 1970, “Orhun Kitabeleri”, Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınevi, s. 3.

EROĞLU, H., 2002, “Mustafa Kemal Atatürk’ün Tarih Anlayışı ile İlgili Bazı Görüşler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 29-30, s. 78, 79.

EYİCE, S., 1979, “Uluğ İğdemir ve Belleten”, Belleten,Cilt: XLIII, Sayı: 170, s.394.

FLEISCHER, C., 2013, “Tarihçi Mustafa Ali, Bir Osmanlı Aydını ve Bürokratı”, (Çev: Ayla Ortaç), Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, s. 22.

GÖYÜNÇ, H. N., 1977, “Tarihçiliğimizin Dünü ve Bugünü”, TTK Basımevi, Ankara, s. 240.

GÜNALTAY, M. Ş., 1937, “Türk Tarihi’nin İlk Devirlerinden Yakın Şark, Elam ve Mezopotamya”, TTK Basımevi, Ankara.

İĞDEMİR, U., 1973, “Cumhuriyet’in 50. yılında Türk Tarih Kurumu”, TTK Basımevi, Ankara, s. 4.

İNAN, A., 1939, “Atatürk ve Tarih Tezi”, Belleten, Cilt: 3, Sayı: 10, s. 242.

-----------, 1971, “Türk Tarih Kurumu 40 Yaşında”, Belleten, Cilt: 35, Sayı:140, s. 524.

KIRZIOĞLU, F., 1996, “Umumi Türk Tarihi’nin En Büyük Âlimi Hocam Zeki Velidi Togan”, Kayseri: Türkiye Cumhuriyeti Devletinin Kuruluş ve Gelişmesine Hizmeti Geçen Türk Dünyası Aydınları Sempozyumu Bildirileri, s. 378-390.

KOCASAVAŞ, Y., 2006, “Kutadgu Bilig’de Eğitim Öğretim Anlayışı”, Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı: 2, s. 53-66.

LEWIS, B., 1953, History-writing and National Revival in Turkey”, Foreign Affairs, Cilt: 4, Sayı: 22, s. 11.

LEWIS B.; HOLT, P. M., 1962, “Histaorians of Middle East”, (Çev: İsmet Kayaoğlu ve Mehmet Dağ), Oxford University Press, s. 176.

MANSEL, A. M., 1943, “Trakya-Kırklareli Mezarları ve Sahte Kubbe ve Kemer Problemi”, TTK Basımevi, Ankara.

ORAL, M., 2006, “Türkiye’de Romantik Tarihçilik”, Asil Yayıncılık, Ankara, s. 73.

ORKUN, H. N., 2011, “Eski Türk Yazıtları”, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

ORTAYLI, İ., 2011, “Tarih Yazıcılık Üstüne”, Cedit Neşriyat, İstanbul, s. 53.

ÖZBARAN, S., 1997, “Tarih, Tarihçi ve Toplum”, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, s. 62-70.

ÖZBEK, N., 1997, “Zeki Velidi Togan ve Türk Tarih Tezi”, Toplumsal Tarih, Cilt: 8, Sayı: 45, s. 22.

-----------, 1997, “Zeki Velidi Togan ve Milliyetler Sorunu: Küçük Başkurdistan’dan Büyük Türkistan’a”, Toplumsal Tarih, Cilt: 8, Sayı: 44, s. 20.

ÖZCAN, A., 2013, “Tarih-i Osmanî Encümeni”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, Cilt: 40, s. 85.

ÖZCAN, A., 2011, “Türkiye’de Popüler Tarihçilik (1908-1960)”, TTK Basımevi, Ankara, s. 93.

ÖZÇELİK, İ. , 1996, “Tarih Öğretiminde Yöntem ve Teknikler”, Gazi Büro Kitabevi, Ankara, s. 17.

ÖZTEKE, F., 2017, “Asar-i İslâmiye ve Milliye Tedkik Encümeni’nden Afet İnan’a Milli Tarih Bilincinin İnşası”, Kahramanmaraş: III. Uluslararası Sosyal Bilimler Sempozyumu, s. 2.

ÖZTÜRK, E., 2014, “Tarihçi Gözüyle Toplum ve Din”, İstanbul: Yolda Kitap Yayınevi, s. 42.

SOYSAL, G., 2011, “Zeki Velidi Togan, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Milliyetçilik”, İstanbul: İletişim Yayıncılık, Cilt: 4, s. 490

SÜSLÜ, A., 1998, “Atatürk ve Tarih”, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara, s. 137.

ŞEŞEN, R. (ed.), 1998, “Müslümanlarda Tarih-Coğrafya Yazıcılığı”, İstanbul: İslam Tarih, Sanat ve Kültürünü Araştırma (İSAR) Vakfı, s. 170-174.

ŞENALP, L., 1996, “Atatürk’ün Tarih Bilgisi”, Uluslararası II. Atatürk Sempozyumu, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, s. 717.

TANINDI, Z., 1996, “Türk Minyatür Sanatı”, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, s. 3.

TOGAN, A. Z. V.,1928, “Türk Dünyasında Elif ba Meselesi”, Yeni Türkistan, Sayı: 10-11-12, s. 1-18.

-----------, 1934, “On Yedi Kumaltı Şehri ve Sadri Maksudi Bey”, İstanbul: Türkistan-Birlik/Bürhaneddin Matbaası.

-----------, 1953, “Ortaçağ İslam Âleminde Tenkidi Tarih Telakkisi”, İslâm Tetkikleri Enstitüsü Dergisi, Cilt: 1, Cüz: 1-4, s.43.

-----------, 1981, “Tarihte Usul”, İstanbul: Enderun Kitabevi, s. 2.

-----------, 2016, “Hatıralar”, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, s. 16.

TOPRAK, Z.,1987, “Türk Bilgi Derneği(1914) ve “Bilgi Mecmuası””, Osmanlı İlmi ve Mesleki Cemiyetleri, Düz: Ekmeleddin İhsanoğlu, İstanbul: İstanbul Edebiyat Fakültesi Yayınları, s. 4.

-----------, 1995, “Türkiye’de Ekonomi ve Toplum (1908-1950) Milli İktisat-Milli Burjuvazi”, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul, s. 108.

TURAN, Ş., 1996, “Türk Devrim Tarihi-Yeni Türkiye’nin Oluşumu (1923-1938)”, Ankara: Bilgi Yayınevi, 3. Kitap, s. 91.

TÜRK OCAKLARI, 1994, “İnmeyen Bayrak Zeki Velidi Togan”, İstanbul, s. 7.

UZUNÇARŞILI, İ. H., 1937, “Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Siyasi, İdari, Fikri, İktisadi Hayat; İlmi ve İçtimai Müesseseler; Halk ve Toprak”, TTK Basımevi, Ankara.

ÜNAL, Y., 2010, “Türkiye’de Tarihçilik, Tarihçiliğin Gelişimi (15-20 yy) ve Türk-Batı Tarihçiliğine Örnek İki Kitabın Karşılaştırmalı Analizi”, Kelam Araştırmaları, Cilt: 2, Sayı: 8, s. 184.

ÜSTEL, F., 2010, “İmparatorluktan-Ulus Devlete Türk Milliyetçiliği: Türk Ocakları 1912-1931”, İletişim Yayıncılık, İstanbul.

YILDIRIM, D., 1999, “Zeki Velidi Togan ve Türkistan Milli Hareketi”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı: 8, s. 291.

YİNANÇ, M. H., 1940, “Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Kadar Bizde Tarihçilik”, Maarif Matbaası, İstanbul, s. 4.

YÜCE, N., 2012, “Ahmed Zeki Velidi Togan’ın Bilgi Birikimi ve Yeteneğinden Bazı Ayrıntılar”, Sayı: 53, s. 261.

İndir

Yayınlanmış

2018-02-27

Nasıl Atıf Yapılır

ÖZTEKE, F. . (2018). Tarihçiliğimizin Kurumsallaşması ve Bir Kültür Milliyetçisi Ahmed Zeki Velidi Togan. Türk İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi, 13(25), 165–195. Geliş tarihi gönderen https://timad.com.tr/index.php/timad/article/view/13