1435 Herat Veba Salgını ve Salgının Seyri

Özet

Salgın hastalıklar antik dönemden itibaren günümüze kadar birçok insanın ölümüne ve toplumsal kaosa sebep olmuştur. İnsanlık tarihinde kaydedilen en büyük salgın Orta Çağ Avrupa’sında görülen ve “Kara Veba” ismiyle maruf olan salgındır. Orta Çağ’da Timurlu başkenti Herat’ta da veba salgını görülmüştür. Kaynakların ifadesiyle Herat halkı daha önce salgın hastalıklarla karşılaşmadıklarından büyük bir şaşkınlığa kapılmışlardır. Herat’ta 1435 yılında ortaya çıkan salgın, bugünkü tıp literatüründe “hıyarcıklı veba” ismiyle bilinen vebayı anımsatmaktadır. Bu dönemde vebaya yakalanan insanlarda hastalık, uzuvlarının farklı yerlerinde ortaya çıkarak, nohut büyüklüğündeki sivilceler halinde zuhur etmiştir. Hastalığa yakalanan insanlar iki veya üç gün sonra vefat etmişlerdir. Timurlu kaynakları bu vebanın seyri hakkında bilgi vermektedir. Veba Herat’ta, dört ayı aşkın bir süre devam etmiş ve halkın bir kısmı şehirde vebanın görülmesinin ardından şehri terk etmişlerdir. Veba aynı dönemlerde sadece Herat şehri ile sınırlı kalmamıştır. Avrupa, Anadolu, Mısır ve İran’ın muhtelif yerlerinde de görülmüştür. Bu çalışmada öncelikle Timurlu kronikleri temel alınarak, 1435 Herat vebasının ortaya çıkışı, seyri ve veba sırasında vefat eden dönemin bazı ünlülerinden bahsedilmiştir.