Kuruluşundan XX. Yüzyıl Başlarına Kadar Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Hassa Kazası (1865-1902)

Özet

1865 yılında devlet düzenini tesis için Gâvur Dağlarına gelen Fırka-i Islahiye tarafından kurulan Hassa Kazası Antakya-Maraş güzergâhında Gâvur Dağlarının doğusunda stratejik bir noktada yer almaktadır. Kurulduktan sonra Maraş’a bağlanmış, 1879’da güvenlik endişelerinden kaynaklı olarak yeni kurulan Cebel-i Bereket Sancağı sınırlarına dâhil edilmiştir. Vilayet salnamelerinde Hassa Kazasının mahalle, nahiye ve köylerinin isimleri verilmiştir. İdari kurumları ve çalışanları hakkında aydınlatıcı bilgiler vardır. Salnamelerde verilen bilgilere göre Müslim ve gayrimüslimler devlet kademelerinde birlikte yer almışlardır. Kazada Müslüman ve Hristiyanların bir arada yaşadığı, kaza nüfusu içerisinde Müslümanların nüfusunun çok yüksek oranda olduğu görülmektedir.  Burada İslam’ın büyük zatlarına ait olduğu düşünülen şahısların türbeleri de vardır. Üretim çeşitliliği fazla olan Hassa’dan çevredeki kaza ve vilayetlere çeşitli ürünlerin ihracı yapılmaktadır. Çalışma; 1865’te kurulan Hassa Kazasının Halep ve Adana salnamelerine göre 1902’ye kadar olan süreçte idari, sosyal ve ekonomik durumunu ortaya koymayı amaçlamaktadır.