Selçuklu Mimarlığı Neyi İfade Eder? “Selçuklu” Mimarlığının Üslupsal ve Anlamsal Okunabilirliğinde Muğlâklık

Özet

Tarihsel süreçler arasından bir dönem referans alarak yapılan ‘Bizans’, ‘Selçuklu’, ‘Beylik’, Osmanlı’ gibi nitelemeler, icat edilen dönemin mirasları arasında kurulan çeşitli benzerlikler üzerinden donuk ve hantal ilişkiler ağı oluşturmaktadır. Homojenleştirilmiş ve idealize edilmiş tarihsel mirasta mimarlık aracılığıyla yapılan ‘okuma’ların temel başvuru kaynağı ise genelde üslup olmuştur. Bu metin, mimarlığın tarihsel bilgisinin üretilmesi açısından, üslup kavramını yeniden çerçevelemenin yollarını araştırmaktadır. Üslup gibi genelleştiren bir okuma biçiminin özeleştirisi bağlamında, herhangi bir döneme yoğunlaşarak yapılacak sınamaların, hem daha verimli çıkarımlar üretmek açısından uygun bilgi alanlarını hem de tek çizgi üzerinde ilerlemeyen zamansal kesitler aracılığıyla mekânsal izleklerin sunulduğu gerilim hatlarını barındırdığı düşünülmektedir. Dolayısıyla, üslup fikrini basit bir ‘okuma’ biçiminden mimarlığın salt kendisini ifade eden bir tür transpozisyona dönüştürürken, hem akademik kanonun anlatılarına hem de günümüzün popüler söylemlerine konu olan bir genel geçer nitelemeden yararlanılacaktır. Akışkan bir kültür ortamının hantal bir ilişkiler ağına indirgendiği ‘Selçuklu’ nitelemesinin tanımladığı üslup kavramının nasıl bir çeviriye karşılık gelmesi gerektiği ve uzantıları doğrultusunda ‘Selçuklu’nun ne derecede muğlak bir sıfat olduğu araştırılacaktır.