Osmanlı Dönemi Klasik Şerh Metinlerine Sözlük Bilimi Penceresinden Bakmak

Özet

Türk edebiyatı içerisinde şerh geleneğinin ve Osmanlı dönemine ait Türkçe şerh metinlerinin önemli bir yeri vardır. Farklı bilim dalları ile ilgili konularda ve farklı amaçlarla kaleme alınan bu metinlerin önemli bir kısmını da dil ve edebiyat yaklaşımıyla hazırlanan klasik şerhler oluşturmaktadır. Bu şerh metinleri, kısmen sözlük olmakla birlikte kelimelerin oluşumunu, tarihî seyrini, değişime uğrayan ya da unutulan anlamlarını ve anlam inceliklerini tespit etme açısından birinci dereceden kaynak niteliği taşımaktadır. Bu noktadan hareketle söz konusu şerh metinlerinin, sözlükçülük çalışmalarına katkı sağlayabilecek eserler olduğunu söylemek mümkündür. Özellikle ortak İslam kültür ve medeniyet havzasına mensup klasik eserlerin şerhleri, bu havzaya ait kelime hazinesini ortaya koyarak milletler arası kültür aktarımı rolü üstlenmektedir. Bu çalışmada, öncelikle Osmanlı dönemine ait, dil ve edebiyat merkezli kaleme alınmış Türkçe şerh metinleri ile ilgili kısaca bilgi verilmiştir. Ardından şerhlere sözlük bilimi penceresinden bakılarak, günümüz sözlük çalışmalarında ve Osmanlı dönemi Türk şiiri kelime kadrosuna ait kelimelerin yeniden anlamlandırılmasında bu metinlerden daha fazla istifade edilmesinin gerekliliği, Arapça ve Farsça kaynaklı iki şerh metni üzerinden örneklendirilerek gösterilmiştir.