Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Adana Ticaret Borsası (1913-1930)

Özet

Alım-satımı yapılacak malın fiyat tespitinin yapıldığı, alıcı ve satıcılar için aracıların bulunduğu; alım-satımın belirli kurallar çerçevesinde yapıldığı ve bu kurallara uymayanlara karşı belirli yaptırımların uygulandığı kamu tüzel kişiliğine sahip kurumlara borsa adı verilir. Dünya’da ilk ticaret borsası 1530’da Lyon’da faaliyete geçmiştir. Osmanlı’da 1886 tarihli Umum Borsalar Nizamnamesi ile ticaret borsaları faaliyetine başlamıştır. XIX. yüzyıl ortalarından itibaren Avrupa’dan gelen pamuk talepleri Çukurova pamuğuna olan ilgiyi artırmıştır. Dünya pamuk piyasasından habersiz Çukurovalı pamuk üreticisi, çoğu zaman elindeki ürünü dünya piyasasından çok ucuza satmıştır. 1909 yılında İtidal Gazetesi, Adana’da bir ticaret borsası kurulması yönünde bir kamuoyu oluşturmayı başarmıştır. Adana Sanayi ve Ticaret Odası bünyesinde 1913 yılında bir ticaret borsası kurulması izni alındıktan sonra Adana Ticaret Borsası 6 Eylül 1913 tarihinde görkemli bir açılış töreni ile ticaret hayatındaki yerini almıştır. Bu çalışmada 1913 yılında faaliyete geçen Adana Ticaret Borsası’nın 1930’lu yıllara kadar faaliyetleri, borsa yöneticileri, borsanın denetim ve yaptırım faaliyetlerini nasıl gerçekleştirdiği ve pamuk ticaretinde hangi ölçütler uygulandığı ele alınmaya çalışılacaktır. Yapılan literatür taramasında Adana ekonomi tarihi içerisinde önemli bir kurum olan Adana Ticaret Borsası üzerine müstakil bir çalışmaya rastlanılamamıştır. Uzun yıllar Adana Ticaret Borsası Umumi Kâtiplik görevini yürüten Süleyman Sergici’nin Adana Ticaret Borsası tanıtım kitapları ve yıllıkları bu araştırmanın ana kaynağını oluşturmaktadır.