The Bitter Life Stories Aftermath of Tulip Period in Diyarbakır: Zübeyde and Leylâ Hanım Tomb
Abstract views: 597
/ 
PDF downloads: 316
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.7564777Keywords:
Tulip Period, Diyarbakır, Tomb, Zübeyde and Leylâ Hanım, Köprülü Abdullah Pasha, Poet Hâmî.Abstract
In the Ottoman Empire, Sultan Ahmed III period (1718-1730) is recognized to as the Tulip Period in the historical context. Nevşehirli Damat İbrahim Pasha served as the Grand Vizier of this period in which change was felt in many areas from the social life to the architect. In this period, in the Ottoman capital, civil construction activities such as palace, pavilion and villa increased and especially fountains in squares created a different identity for the capital city of the Ottoman Empire. In study, Zübeyde and Leylâ Hanım Tomb which was built during the Tulip Period in Diyarbakır by builder Köprülüzâde Abdullah Pasha for his wife and daughter will be examined. In this period, the ornament was not much seen in the religious architecture in places including the capital, and the constructed building had a great significance. The tomb draws attention with its location adjacent to the south of Nebi Mosque, its plan, inscriptions, decoration program and uncovered dome. As an instance of architecture of the Tulip Period in Anatolia, Zübeyde and Leylâ Hanım Tomb will be discussed with considering the threnody which belongs to Poet Hâmî and its ornaments from the perspective of iconography.
References
Akpınar, M., R. (2015). Osmanlı Toplumunda Selefî Düşüncenin Tipik Bir Temsilcisi Olarak Kadızâdeliler, İlahiyat Akademi Dergisi, 1-2, 303-315.
Aksoy, Y. (2012). Gardening in Ottoman Turks. İnternational Journal of Electronics Mechanical and Mechatronics Enginnering, 2, (4), 345-351.
Aktepe, M., M. (1952). Damad İbrahim Paşa Devri’nde Lâle. İÜEF Tarih Dergisi, İstanbul, (7), 85-126.
Aktepe, M., M. (1989). “III. Ahmed”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 2, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 34-38.
Ali Emîrî Efendi (2015). Osmanlı Doğu Vilayetleri, Haz. Abdülkadir Yuvalı-Ahmet Halaçoğlu, İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
Ali Emîrî Efendi (2018). Tezkire-i Şuʻarâ-yı Âmid, Haz. İdris Kadıoğlu, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
Altınay, A., R. (2010). Lâle Devri, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Andreasyan, H. (1960). Balatlı George Göre Edirne Vakası, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, XV, 47-64.
Arık, R. (1988). Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Ankara: Sanat Dizisi Yayınları (9).
Arseven, C., E. (1970). Türk Sanatı, İstanbul: Cem Yayınevi.
Atak, E. (2014). Anadolu’da Lâle Devri Mîmârîsi (İstanbul Dışı Örnekler Üzerine Bir Araştırma), Doktora Tezi, Çanakkale: On Sekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Atak, E. (2018). Osmanlı Mîmârîsinde Lâle Devri Üslûbu (Anadolu’daki Yansımalar), Turkish Studies, (13), 10, 57-86.
Aydıner, M. (2007). “Râgıb Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 34, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 403-406.
Baer, M., D. (2008). Honored by the Glory of Islam, Conversion and Conquest in Ottoman Europe, New York: Oxford Universtiy Press.
Baş, G. (2013). Diyarbakır’daki İslam Dönemi Mîmârî Yapılarında Süsleme, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Başak, H. (2010). Diyarbakır’da Osmanlı Dönemi Mezar Taşları, Yüksek Lisans Tezi, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Batislam, H., D. (2007). “Nedim Dîvânı’ndaki Giyim Kuşam ve Süslenmeyle ilgili Unsurlar”. 38. ICANAS Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları Kongresi, I, Ankara, (I), 261-281.
Batur, A. (1985). “Batılılaşma Döneminde Osmanlı Mimarlığı”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 4, İstanbul: İletişim Yayınları, 1038-1067.
Bayak, C. (2000). “Some Significant Aspects of the Lâle Devri (Tulip Era) 1718-1730”, The Great Ottoman Turkish Civilization, (IV), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 210-222.
Beysanoğlu, Ş. (1990). Anıtları ve Kitâbeleri ile Diyarbakır Tarihi II, Neyir Maatbası: Ankara.
Bilkan, A., F. (2019). Fakihler ve Sofuların Kavgası, 17. Yüzyılda Kadızâdeliler ve Sivâsîler, İstanbul:İletişim Yayınları.
Bulduk, A., F. (2019). Muhtasar Tarihçe-i el-Cezire, Haz. M. Şefik Korkusuz, İstanbul: Toprak Kitap.
Canca Erol, G. (2004). “Gülnuş Emutullah Vâlide SultanYeni Valide Külliyesi’nin Lâle Devri Mîmârîsi İçindeki Yeri”. Üsküdar Sempozyumu I 23-25 Mayıs 2003 Bildiriler, (2), İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 90-104.
Canca Erol, G. (2009). “Üsküdar Ahmediye Külliyesi ve Lâle Devri Mîmârîsi İçinde Bir Değerlendirme”. Üsküdar Sempozyumu VI 6-9 Kasım 2008 Bildiriler, (1), İstanbul: Üsküdar Belediyesi, 191-202.
Çavuşoğlu, S. (2001). “Kadızâdeliler”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 24, Ankara 100-102.
Coşkun, S. (2019). “Üsküdar Ahmediye Külliyesi ve Lâle Devri Mîmârîsi İçindeki Yeri”, Art-Sanat, 12, 163-192.
Çığ, C. (2017). Diyarbakır Türbeleri, Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Dayıgil, F. (1938). “İstanbul Çinilerinde Lâle”, Vakıflar Dergisi, (1), Vakıflar Umum Müdürlüğü Neşriyatı, Ankara, I, 83-90.
Daş, E. (2003). Erken Dönem Osmanlı Türbeleri (1300-1500), Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Demiriz, Y. (1993). “Tulips in Ottoman Turkish Culture and Art”, The Tulip: a Symbol of Two Nations, ed. Michiel Roding-Hans Theunissen, Utrecht/İstanbul: Turco-Dutch Friendship Association, 57-75.
Erdoğan, M. (1958). “Osmanlı Devrinde İstanbul Bahçeleri”, Vakıflar Dergisi, (4), 149-182.
Eskici, B. (2003). “Eski Malatya Türbeleri”, Sanat Tarihi Dergisi, (XII), 83-98.
Eyice, S. (1993). “Damat İbrâhim Paşa Külliyesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 8, Ankara, 443-445.
Fırat, S. (1998). Dîvân-ı Hâmî-i Amidi (Tenkitli Metin-Tahlil), Yüksek Lisans Tezi, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Fidan, T. (2020). “Köprülü Abdullah Paşa’nın Üç Gazeli”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 4, (2), 355-366.
Fleischer, C. (1996). Tarihçi Mustafa Âli, Bir Osmanlı Aydın ve Bürokratı, Çev. Ayla Ortaç, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Freely, J. (2011). A History of Ottoman Architecture, Southampton: Wıtpress.
Goodwin, G. (1971). A History of Ottoman Architecture, London: Thames&Hudson.
Gökçek, M., F. (2006). Behcetî Seyyid İbrahim Efendi “Târîh-i Sülâle-i Köprülü” (Transkripsiyon ve Tahlil), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
Haskan, M., M. (2001). Yüzyıllar Boyunca Üsküdar, II, İstanbul: Üsküdar Belediyesi
Hasluck, F., W. (1929). Christianity and Islam under the Sultans, ed. Margaret M. Hasluck, Oxford: Clarendon Press.
İlhan, M. (1996). “Diyarbakır’ın Türbe, Yatır ve Mezarlıkları”, İslâm Dünyasında Mezarlıklar ve Defin Gelenekleri I, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 179-211.
İpşirli Argıt, B. (2004). “An Evaluation of the Tulip Period and the Period of Selim in the Light of Clothing Regulations”. The Journal of Ottoman Studies, İstanbul, (XXIV), 12-28.
İpşirli, Argıt, B. (2014). Rabia Gülnuş Emetullah Sultan 1640-1715. İstanbul: Kitap Yayınevi.
İpşirli, M. (2006). “Mustafa Efendi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 31, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 297-298.
Keskin, M., Ç. (2020). “ ‘Üzerime bir kubbe ve âsâr binâlar etmen’: Osmanlı Mimarlığında Açık Türbe Modası (1661-1763)” Osmanlı Araştırmaları Dergisi, 55, 51-97.
Kara, Ö., Çögenli, M., S. (2015). “Şeyhulislam Feyzullah Efendi: Hayatı ve Eserleri”, Erzurumlu Şeyhulislam Seyyid Feyzullah Efendi Sempozyumu (31 Ekim-2 Kasım 2014), ed. Ömer Kara, Erzurum, 35-99.
Karahan, A. (1997). “Hâmî-i Âmidî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 15, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 458.
Kılcı, A. (2007). Anadolu Türk Mîmârîsi’nde Erken Devir Baldaken Tarzı Türbeler, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
Koçyiğit, F. (2013). Lâle Devri İstanbul Çeşmeleri, Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Koçyiğit, F. (2019). “Osmanlı Mîmârîsinde Meydan Çeşmeleri”, Akdeniz Sanat Dergisi, (13), 339-353.
Kömürciyan, E., Ç. (1988). İstanbul Tarihi-XVII. Asırda İstanbul, Çev. Hrand D. Andreas¬yan, Haz. Kevork Pamukciyan, İstanbul: Eren Yayınları.
Köprülü Yazma Eser Kütüphanesi, Vakfiyeler, 5/2448.
Köse, Ö., F. (2015). The Fatwa Collection of an Ottoman Provincial Mufti, Vani Meh¬med Efendi (d. 1685), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
Kuban, D. (1970). 100 Soruda Türkiye Sanatı Tarihi, İstanbul: Gerçek Yayınevi (II. Basım).
Kuban, D. (2007). Osmanlı Mîmârîsi, İstanbul: Yem Yayınları.
Kunt, M. (1988). Türkiye Tarihi III Osmanlı Devleti 1600-1908, Ed. Sina Akşin, Ankara: Cem Yayınevi.
Martı, H. (2011). Birgivî Mehmed Efendi, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Nizri, M. (2014). Ottoman High Politics and the Ulema Household, New York: Palgrave Macmillan.
Muhsin, M. (2012). Nedim Dîvânı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Ortaylı, İ. (2006). Osmanlı’yı Yeniden Keşfetmek, İstanbul: Timaş Yayınları.
Ortaylı, İ. (2008), Osmanlı Sarayında Hayat, İstanbul: Yitik Hazine Yayınları.
Ortaylı, İ. (2010). Son İmparatorluk Osmanlı, İstanbul: Timaş Yayınları.
Önkal, H. (1990). Osmanlı Hânedan Türbeleri, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Özcan, A. (1993). “Daltaban Mustafa Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 8, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 433-434.
Özcan, A. (2002). “Köprülüzâde Nûman Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 26, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 265-267.
Özkan, A. (2006). Adım Adım Osmanlı Tarihi ve Padişahlar Albümü 1648-1789, III, İstanbul: Boyut Yayıncılık.
Özkan, S., H. (2010). Köprülü Amcazâde Hüseyin Paşa (1644-1702), Samsun: Vezirköprü Belediyesi.
Özsarı, E. (2012). Sheyhulislams During the Reign of Mahmud I (1730-1754), Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Öztuna, Y. (1996). Devletler ve Hânedanlar, Türkiye (1074-1990), II, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Öztuna, Y. (2004). Osmanlı Devleti Tarihi, İstanbul: Ötüken Yayınları (I).
Panzac, D. (2011). Osmanlı İmparatorluğu’nda Veba (1700-1850), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Pazarbaşı, E. (2003). “Mehmed Efendi, Vanî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 28, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 458-459.
Renda, G. (1977). Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı 1700-1850, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
Renda, G. (2002) “Yenileşme Döneminde Kültür ve Sanat”, Türkler Ansiklopedisi, 15, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 265-283.
Sağır, Y. (2012). Osmanlı Arşiv Belgelerine ve Vakfiyelerine Göre Köprülü Ailesi Vakıfları, Doktora Tezi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Sakaoğlu, N. (1994). “Lâle Devri”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 5, İstanbul: Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Yayınları, 182-185.
Savcı, S. (1941). “Diyarbakır Şairlerinin Yegâne Üstadı Hâmi’nin Bir Mersiyesi”, Karacadağ Dergisi, 4, 40, 252-256.
Setton, K. M. (1991). Venice, Austria and the Turks in the Seventeenth Century, Philadelphia: The American Philosophical Society.
Sezgin Orman, T. (2013). “Yeni Vâlide Külliyesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 43, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 433-435.
Shaw, S. (2008). Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, I, İstanbul: E Yayınları.
Sözen, M. (1971). Diyarbakır’da Türk Mîmârîsi, İstanbul: Diyarbakır’ı Tanıtma ve Turizm Derneği.
Sula, M. (2015). “Köprülüzâde Ebû Nâile Abdullah Paşa ve Kasîde-i Vâviyyesi”, Turkish Studies, (10), 8, 1865-1890.
Süreyya, M. (1996). Sicill-î Osmanî, I, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Şanlı, B. (2013). Osmanlı Dönemi Diyarbakırlı Dîvân Şairleri, Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Tahir, M. (1972). Osmanlı Müellifleri, I, İstanbul: Meral Yayınevi.
Tahir, M. (1972). Osmanlı Müellifleri, II, İstanbul: Meral Yayınevi.
Tayşi, M., S. (1995). “Feyzullah Efendi, Seyyid (ö.1115/1703) Osmanlı Şeyhülislâmı”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 12, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 527-528.
Top, M., Koç, E. (2011). “Diyarbakır’daki Osmanlı Dönemi Öncesi Cami ve Mescitleri”, Medeniyetler Mirası Diyarbakır Mîmârîsi, Ed. İrfan Yıldız, Diyarbakır: Diyarbakır Valiliği, 227-256.
Topçu, S., M. (2015). Gücün Mîmârîye Yansıması Köprülüler, Ankara: Türk Tarih Kurumu
Topçu, S., M. (2011). “Köprülüzâde Abdullah Paşa’nın 15 Cemadiel-Evvel 1133-m.14 Mart 1721 Tarihli Vakfiyesi’ne Göre İmar Faaliyetleri ve Bani Kişiliği”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, (17), 406-415.
Tuna, A., Khabbazi, A., Yazgan, M., E. (2015). “The Tulip Era Gardens at Ottoman Empire”, Düzce University Journal of Science and Technology, 3, 162-166.
Tuncel, M. (1994). “Diyarbakır”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 9, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 469-472.
Tuncer, O., C. (1996). Diyarbakır Camileri, Diyarbakır: Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
Türek, A., Derin, F., Ç. (1969). “Feyzullah Efendi’nin Kendi Kaleminden Hal Tercü¬mesi”, İstanbul Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, 23, 205-218.
Uzunçarşılı, İ., H. (1988). Osmanlı Tarihi, 2, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Uzunçarşılı, İ., H. (1988). Osmanlı Tarihi, 6, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Ünver, S. (1971). “Türkiye’de Lâle Tarihi”, Vakıflar Dergisi, (9), Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara 265-275.
Varlık, N. (2011). “Tâûn”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 40, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 175-177.
Yalçınkaya, M., A. (2002). “XVIII. Yüzyıl: Islahat, Değişim ve Diplomasi Dönemi (1703-1789)”, Türkler Ansiklopedisi, 12, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları, 762-822.
Yaran, R. (1992). “Bid’at”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 6, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 129-131.
Yavuz, Y., Ş. (1994). “Ehl-i Bid’at”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 10, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 501-505.
Yıldırım, I., P. (2004). Lâle Devri’nde Kültür ve Edebiyat, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale: Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yıldız, İ. (2011). “Diyarbakır Türbeleri”, Medeniyetler Mirası Diyarbakır Mîmârîsi, (Ed. İrfan Yıldız), Diyarbakır: Diyarbakır Valiliği, 319-370.
Yılmazçelik, İ. (1995). XIX. Yüzyılın İlk Yarısında Diyarbakır (1790-1840), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
Yılmazçelik, İ. (2000). “Osmanlı Hâkimiyeti Süresince Diyarbakır Eyaleti Valileri (1516-1838)”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10, (1), 233-287.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2023 Türk İslâm Medeniyeti Akademik Araştırmalar Dergisi
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License.
The journal is licensed under a 